تركيب المفصل وتفصيل المركب دراسة أصولية تطبيقية على الحديث النبوي / Compounded – adjusting and adjusted - Compounds Fundamental Applied Study on Prophetic Hadith

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

17 درب حيدر السقايين

المستخلص

الحمد لله رب العالمين، والصلاة والسلام على أشرف الخلق سيدنا محمد وعلى آله وصحبه وسلم تسليمًا كثيرًا إلى يوم الدين.....
أمّا بعد:
فإنّ علم أصول الفقه لمن أشرف العلوم وأزكاها وأنفعها، وألفاظ القرآن الكريم والسنة النبوية المطهرة هما أصلا الاستدلال، وإنّ اللفظ المجمل له أسبابه التي تدل على إجماله، لكنّ المنشأ الأصيل الذي يدل على إجمال اللفظ هو ثبوت أكثر من احتمال يرد على اللفظ.
وفي هذا البحث حاولت إعمال سببي الإجمال عند الأصوليين، وهذا يتأكد بتوارد اللفظ مع ما يترتب على اللفظ من تركيب مفصله أو تفصيل مركبه، ولم يخل كلام الأصوليين والفقهاء وشُراح الحديث من إعمال التركيب والتفصيل للفظ ويظهر هذا من خلال الآثار الفقهية، وخلصت إلى نتائج مهمة، منها: أنّ اللفظ المجمل قد يكون مركبًا ويحتاج إلى تفصيل، وقد يكون مفصلًا ويحتاج إلى تركيب في كثير من الأحكام بما يظهر أثره على الفروع الفقهية.
 
We Thanks be to God, Lord of all worlds , peace and prayers be upon the most honorable prophet Mohammed , be peace upon him and most to the day of judgment
Then
The art of jurisprudential fundamentals is the most honorable sciences and weighty and beneficial, as the words of Holy Quran and prophetic summa the purified are the bases of the evidences as the words  in total have reasons that refer to the comprehensively , whereas , the originality is referring to the comprehensiveness of probability to be understanding the words 
In this research, I have endeavored to work on the reasoning of comprehensively of works that adjusted  or compounding  the adjusted, as all sayings of fundamentalist and jurisprudential  are not free from them, also the interpreters of Hadith, of working on the compounded and adjusting the words  could be obvious through the jurisprudential effects as  I have concluded to some important results in which some are: that the word in comprehensively may vary in compounding and needs to be adjusted or may need to be more  compounded somehow, it may be compounded  and needs to adjusting in many provisions including the effects on other jurisprudential branches 

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


  • -القرآن الكريم.

    • الإبهاج في شرح المنهاج لتقي الدين السبكي وولده؛ علي بن عبد الكافي السبكي، تحقيق: جماعة من العلماء، دار الكتب العلمية – بيروت، الطبعة الأولى، 1404هــ.
    • أحكام الفصول، والحدود، الإشارة في معرفة الأصول والوجازة في معنى الدليل، للباجي: أبو الوليد سليمان بن خلف الباجي الأندلسي (ت ٤٧٤ هـ) دراسة وتحقيق وتعليق: محمد علي فركوس [أستاذ بالمعهد الوطني العالي لأصول الدين (الخروبة - جامعة الجزائر)] الناشر: المكتبة المكية (مكة المكرمة) - دار البشائر الإسلامية (بيروت) الطبعة: الأولى، ١٤١٦هـ- ١٩٩٦م.
    • الإحكام في أصول الأحكام، للآمدي: تأليف: أبو الحسن سيد الدين علي بن أبي علي بن محمد بن سالم الثعلبي (ت: 631هـ)؛ تحقيق: عبد الرزاق عفيفي؛ المكتب الإسلامي، بيروت- دمشق- لبنان.
    • الاستيعاب في معرفة الأصحاب، لابن عبد البر: أبو عمر يوسف بن عبد الله بن محمد بن عبد البر بن عاصم النمري القرطبي (ت: 463هـ)؛ تحقيق: علي محمد البجاوي؛ دار الجيل، بيروت؛ الطبعة: الأولى، 1412 هــ - 1992 م.
    • الإشارة في أصول الفقه، للباجي: أبو الوليد سليمان بن خلف بن سعد بن أيوب بن وارث التجيبي القرطبي الباجي الأندلسي (ت: 474 هـ)، تحقيق: محمد حسن محمد حسن إسماعيل، دار الكتب العلمية، الطبعة الأولى، 1424 هــ - 2003 م.
    • أصول الفقه، لابن مفلح: محمد بن مفلح بن محمد بن مفرج، أبو عبد الله، شمس الدين المقدسي الرامينى ثم الصالحي الحنبلي (ت: 763هـ)، حققه وعلق عليه وقدم له: الدكتور فهد بن محمد السَّدَحَان، مكتبة العبيكان، الطبعة الأولى، 1420 هــ - 1999م.
    • إعلام الموقعين، لابن القيم: محمد بن أبي بكر بن أيوب بن سعد شمس الدين ابن قيم الجوزية (ت: 751هـ)؛ تحقيق: محمد عبد السلام إبراهيم؛ دار الكتب العلمية – ييروت؛ الطبعة الأولى، 1411هــ- 1991م.
    • الأعلام، للزركلي: خير الدين بن محمود بن محمد بن علي بن فارس، الزركلي الدمشقي (ت: 1396هـ)، دار العلم للملايين، الطبعة الخامسة عشر - أيار / مايو 2002 م.
    • إكمال المعلم بشرح صحيح مسلم، للقاضي عياض: عياض بن موسى بن عياض بن عمرون اليحصبي السبتي، أبو الفضل (ت: 544هــ)؛ تحقيق: الدكتور يحْيَى إِسْمَاعِيل؛ دار الوفاء للطباعة والنشر والتوزيع، مصر؛ الطبعة الأولى، 1419 هــ - 1998م.
    • البحر المحيط، للزركشي: بدر الدين محمد بن عبد الله بن بهادر الزركشي (ت: 794هـ)، تحقيق: محمد محمد تامر، دار الكتب العلمية، بيروت، لبنان، الطبعة: الطبعة الأولى، 1421هـ- 2000م.
    • بداية المجتهد ونهاية المقتصد، أبو الوليد الباجي: محمد بن أحمد بن محمد بن أحمد بن رشد القرطبي الشهير بابن رشد الحفيد (ت: 595هـ)؛ دار الحديث – القاهرة؛ بدون طبعة؛ تاريخ النشر: 1425هــ - 2004م.
    • البرهان، لإمام الحرمين: عبد الملك بن عبد الله بن يوسف الجويني، ت: 478 هـ، دراسة وتحقيق: صلاح بن محمد بن عويضة، دار الكتب العلمية بيروت لبنان، الطبعة الأولى 1418هــ - 1997م.
    • بيان المختصر لشمس الدين الأصفهاني: محمود بن عبد الرحمن (أبي القاسم) ابن أحمد بن محمد، أبو الثناء، شمس الدين الأصفهاني (ت: 749هـ)، تحقيق: محمد مظهر بقا، دار المدني، السعودية، الطبعة الأولى، 1406هــ / 1986م.
    • تاج التراجم، لابن قطلوبغا: أبو الفداء زين الدين أبو العدل قاسم بن قُطلُوبغا السودوني الجمالي الحنفي (ت: 879هـ)، تحقيق: محمد خير رمضان يوسف، دار القلم دمشق، الطبعة الأولى، 1413هـ-1992م.
    • تاريخ إربل، لابن السمتوفي: المبارك بن أحمد بن المبارك بن موهوب اللخمي الإِربلي (ت: 637هــ)، تحقيق: سامي بن سيد خماس الصقار، دار الرشيد بالعراق، عام النشر: 1980م.
    • تاريخ بغداد وذيوله، للخطيب البغدادي: أبو بكر أحمد بن علي بن ثابت بن أحمد بن مهدي الخطيب البغدادي (ت: 463هـ)؛ دار الكتب العلمية – بيروت؛ دراسة وتحقيق: مصطفى عبد القادر عطا؛ الطبعة الأولى، 1417هــ.
    • تاريخ دمشق، لابن عساكر: أبو القاسم علي بن الحسن بن هبة الله المعروف بابن عساكر (ت: 571هـ)، تحقيق: عمرو بن غرامة العمروي، دار الفكر، عام النشر: 1415هـ- 1995م.
    • تبيين الحقائق شرح كنز الدقائق وحاشية الشلبي، للزيلعي: عثمان بن علي بن محجن البارعي، فخر الدين الزيلعي الحنفي (ت: 743 هــ)، وحاشية: شهاب الدين أحمد بن محمد بن أحمد بن يونس بن إسماعيل بن يونس الشِّلْبِيُّ (ت: 1021هـ)، المطبعة الكبرى الأميرية - بولاق، القاهرة، الطبعة الأولى، 1313هــ.
    • التحبير لإيضاح معاني التيسير، للصنعاني: محمد بن إسماعيل بن صلاح بن محمد الحسني، الكحلاني، أبو إبراهيم، عز الدين، المعروف كأسلافه بالأمير (ت: 1182هـ)؛ حققه وعلق عليه وخرج أحاديثه وضبط نصه: محَمَّد صُبْحي بن حَسَن حَلّاق أبو مصعب؛ مَكتَبَةُ الرُّشد، الرياض - المملكة الْعَرَبيَّة السعودية؛ الطبعة: الأولى، 1433 هــ - 2012م.
    • تحفة الأشراف بمعرفة الأطراف؛ جمال الدين أبو الحجاج يوسف بن عبد الرحمن المزي (ت: 742هــ)؛ تحقيق: عبد الصمد شرف الدين؛ المكتب الإسلامي، والدار القيّمة؛ الطبعة: الثانية: 1403هــ، 1983م.
    • تحفة المسؤول في شرح مختصر منتهى السول، للرهوني: أبو زكريا يحيى بن موسى الرهوني (ت: 773هـ)، تحقيق: جـ 1، 2/ الدكتور الهادي بن الحسين شبيلي، جـ 3، 4/ يوسف الأخضر القيم، دار البحوث للدراسات الإسلامية دبي، الإمارات، الطبعة الأولى، 1422هــ - 2002م.
    • التعريفات الفقهية، للبركتي: محمد عميم الإحسان المجددي البركتي؛ دار الكتب العلمية (إعادة صف للطبعة القديمة في باكستان 1407هـ - 1986م)؛ الطبعة: الأولى، 1424هــ - 2003م.
    • التلخيص في أصول الفقه، لإمام الحرمين: أبو المعالي عبد الملك بن عبد الله بن يوسف الجويني، ت: 478هــ؛ تحقيق: عبد الله جولم النبالي وبشير أحمد العمري؛ دار البشائر الإسلامية؛ 1417هـ- 1996م.
    • التمهيد في أصول الفقه، أبو الخطاب الكلوذاني: محفوظ بن أحمد بن الحسن الحنبلي (ت: 510هـ)، تحقيق: مفيد محمد أبو عمشة (الجزء 1 - 2)، ومحمد بن علي بن إبراهيم (الجزء 3 - 4)، مركز البحث العلمي وإحياء التراث الإسلامي، الطبعة الأولى، 1406هــ - 1985م.
    • التنوير شرح الجامع الصغير الإمام الصنعاني: محمد بن إسماعيل بن صلاح بن محمد الحسني، الكحلاني ، أبو إبراهيم، عز الدين، المعروف كأسلافه بالأمير (ت: 1182هـ)؛ تحقيق: د. محمَّد إسحاق محمَّد إبراهيم، مكتبة دار السلام، الرياض؛ الطبعة: الأولى، 1432هـ- 2011م.
    • التوقيف على مهمات التعاريف، للمناوي: زين الدين محمد المدعو بعبد الرؤوف بن تاج العارفين بن علي بن زين العابدين الحدادي القاهري (ت: 1031هـ)؛ عالم الكتب 38 عبد الخالق ثروت-القاهرة
    • تيسير الوصول إلى منهاج الوصول، لإمام ابن الكاملية: كمال الدين محمد بن محمد بن عبد الرحمن المعروف بـ «ابن إمام الكاملية» (ت: 874هـ)، دراسة وتحقيق: د. عبد الفتاح أحمد قطب الدخميسي، أستاذ أصول الفقه المساعد بكلية الشريعة والقانون جامعة الأزهر – طنطا، دار الفاروق الحديثة للطباعة والنشر – القاهرة، الطبعة الأولى، 1423هــ - 2002م.
    • جامع الرسائل، لابن تيمية: تقي الدين أبو العَباس أحمد بن عبد الحليم بن عبد السلام بن عبد الله بن أبي القاسم بن محمد ابن تيمية الحراني الحنبلي الدمشقي (ت : 728هـ)؛ تحقيق : د. محمد رشاد سالم
    • الجامع الصحيح المختصر؛ تأليف: محمد بن إسماعيل أبو عبدالله البخاري الجعفي؛ تحقيق: د. مصطفى ديب البغا، أستاذ الحديث وعلومه في كلية الشريعة - جامعة دمشق؛ دار ابن كثير، اليمامة- بيروت؛ الطبعة الثالثة، 1407هــ- 1987م.
    • الجواهر المضية في طبقات الحنفية، لعبد القادر بن محمد بن نصر الله القرشي، أبو محمد، محيي الدين الحنفي (ت: 775هـ)، مير محمد كتب خانه كراتشي.
    • حاشية السندي على سنن ابن ماجه= كفاية الحاجة في شرح سنن ابن ماجه؛ أبو الحسن، نور الدين السندي محمد بن عبد الهادي التتوي، (ت: 1138هــ)؛ دار الجيل - بيروت، بدون طبعة.
    • حاشية العطار على شرح الجلال المحلي على جمع الجوامع، ومعها حاشية الآيات البينات للعبادي، تأليف: حسن بن محمد بن محمود العطار الشافعي (ت: 1250هـ)، دار الكتب العلمية، الطبعة بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • درء تعارض العقل والنقل، لابن تيمية: تقي الدين أبو العباس أحمد بن عبد الحليم بن عبد السلام بن عبد الله بن أبي القاسم بن محمد ابن تيمية الحراني الحنبلي الدمشقي (ت: 728هـ)؛ تحقيق: الدكتور محمد رشاد سالم؛ جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية، المملكة العربية السعودية؛ الطبعة: الثانية، 1411هــ - 1991م.
    • الديباج المذهب في معرفة أعيان علماء المذهب، لابن فرحون: إبراهيم بن علي بن محمد، ابن فرحون، برهان الدين اليعمري (ت: 799هــ)؛ تحقيق وتعليق: الدكتور محمد الأحمدي أبو النور؛ دار التراث للطبع والنشر، القاهرة.
    • ذخيرة الحفاظ، المسمى بالكامل لابن عدي: أبو الفضل محمد بن طاهر بن علي بن أحمد المقدسي الشيباني، المعروف بابن القيسراني (ت: 507هـ)؛ تحقيق: د. عبد الرحمن الفريوائي؛ دار السلف – الرياض؛ الطبعة الأولى، 1416هــ -1996م.
    • ذيل طبقات الحنابلة: زين الدين عبد الرحمن بن أحمد بن رجب بن الحسن، السَلامي، البغدادي، ثم الدمشقي، الحنبلي (ت: 795هـ)؛ تحقيق: د عبد الرحمن بن سليمان العثيمين؛ مكتبة العبيكان – الرياض؛ الطبعة: الأولى، 1425هــ - 2005م.
    • الرسالة، للشافعي: محمد بن إدريس الشافعي؛ دراسة وتحقيق: أحمد شاكر؛ مكتبه الحلبي، مصر؛ الطبعة الأولى، 1358هــ-1940م.
    • سلم الوصول إلى وطبقات الفحول، لحاجي خليفة: مصطفى بن عبد الله القسطنطيني العثماني المعروف بـ «كاتب جلبي» وبـ «حاجي خليفة» (ت: 1067 هـ)، تحقيق: محمود الأرناؤوط، إسطنبول – تركيا، عام النشر: 2010م.
    • السنن الكبرى وفي ذيله الجوهر النقي، ، للبيهقي: أبو بكر أحمد بن الحسين بن علي البيهقي، مجلس دائرة المعارف النظامية الكائنة في الهند ببلدة حيدر آباد، الطبعة الأولى 1344هـ.
    • سير أعلام النبلاء، للذهبي: شمس الدين أبو عبد الله محمد بن أحمد بن عثمان بن قَايْماز الذهبي (ت: 748هــ)، دار الحديث- القاهرة، الطبعة 1427هــ-2006م.
    • شرح الإلمام بأحاديث الأحكام، لابن دقيق العيد: تقي الدين أبو الفتح محمد بن علي بن وهب بن مطيع القشيري، المعروف بابن دقيق العيد (ت: 702 هــ)؛ حققه وعلق عليه وخرج أحاديثه: محمد خلوف العبد الله؛ الناشر: دار النوادر، سوريا؛ الطبعة: الثانية، 1430هــ - 2009م.
    • شرح العقيدة الطحاوية، لابن أبي العز الحنفي: صدر الدين محمد بن علاء الدين عليّ بن محمد ابن أبي العز الحنفي، الأذرعي الصالحي الدمشقي (ت: 792هــ)؛ تحقيق: شعيب الأرنؤوط - عبد الله بن المحسن التركي؛ مؤسسة الرسالة – بيروت؛ الطبعة: العاشرة، 1417هــ - 1997م.
    • شرح الطيبي على مشكاة المصابيح المسمى بـ (الكاشف عن حقائق السنن)؛ للطيبي: شرف الدين الحسين بن عبد الله الطيبي (ت: 743هـ)؛ تحقيق: د. عبد الحميد هنداوي؛ مكتبة نزار مصطفى الباز (مكة المكرمة - الرياض)؛ عدد الأجزاء: 13 (12 ومجلد للفهارس) (في ترقيم مسلسل واحد)؛ الطبعة: الأولى، 1417 هــ - 1997م.
    • شرح العضد، عضد الملة والدين عبد الرحمن بن أحمد الإيجي ت: (756هـ)، ضبط: فادي نصيف وطارق يحيى، دار الكتب العلمية – بيروت، الطبعة الأولى: 1421هــ- 2000م.
    • شرح اللمع: للشيرازي: أبو اسحاق إبراهيم بن علي بن يوسف الشيرازي (ت: 476 هــ)؛ تحقيق: عبد المجيد تركي، مكتبة دار السلام، الرياض؛ الطبعة: الأولى، 1432هــ - 2011م.
    • شرح المصابيح السنة للإمام البغوي، لابن الملك: محمَّدُ بنُ عزِّ الدِّينِ عبدِ اللطيف بنِ عبد العزيز بن أمين الدِّين بنِ فِرِشْتَا، الرُّوميُّ الكَرمانيّ، الحنفيُّ، المشهور بـ ابن المَلَك (ت: 854هـ)؛ تحقيق ودراسة: لجنة مختصة من المحققين بإشراف: نور الدين طالب؛ إدارة الثقافة الإسلامية؛ الطبعة: الأولى، 1433هــ - 2012م.
    • شرح سنن ابن ماجه للسيوطي وغيره؛ مجموع من 3 شروح: «مصباح الزجاجة» للسيوطي (ت 911 هـ)؛ «إنجاح الحاجة» لمحمد عبد الغني المجددي الحنفي (ت 1296 هـ)؛ «ما يليق من حل اللغات وشرح المشكلات» لفخر الحسن بن عبد الرحمن الحنفي الكنكوهي (1315 هـ)؛ قديمي كتب خانة – كراتشي.
    • شرح مختصر الروضة، سليمان بن عبد القوي بن الكريم الطوفي الصرصري، أبو الربيع، نجم الدين (ت: 1316هـ)، تحقيق: عبد الله بن عبد المحسن التركي، مؤسسة الرسالة، الطبعة الأولى 1987م.
    • صحيح مسلم؛ المؤلف: مسلم بن الحجاج أبو الحسين القشيري النيسابوري؛ تحقيق: محمد فؤاد عبد الباقي؛ دار إحياء التراث العربي – بيروت.
    • الصواعق المرسلة في الرد على الجهمية والمعطلة، لابن القيم: محمد بن أبي بكر بن أيوب بن سعد شمس الدين ابن قيم الجوزية (ت: 751هـ)؛ تحقيق: علي بن محمد الدخيل الله؛ دار العاصمة، الرياض، المملكة العربية السعودية؛ الطبعة: الأولى، 1408هــ.
    • الضروري في أصول الفقه أو مختصر المستصفى؛ تأليف: أبو الوليد محمد بن أحمد بن محمد بن أحمد بن رشد القرطبي الشهير بابن رشد الحفيد (ت: 595هـ)؛ تقديم وتحقيق: جمال الدين العلوي؛ دار الغرب الإسلامي، بيروت لبنان؛ الطبعة الأولى، 1994م.
    • ضوابط الاختلاف في ميزان السنة، د.عبد الله شعبان، دار الحديث، 2005م.
    • طبقات الحنابلة، أبو الحسين ابن أبي يعلى، محمد بن محمد (ت: 526هـ)؛ تحقيق: محمد حامد الفقي؛ دار المعرفة – بيروت.
    • طبقات الشافعية الكبرى، للسبكي: تاج الدين عبد الوهاب بن تقي الدين السبكي (ت: 771هـ)، تحقيق: د. محمود محمد الطناحي د. عبد الفتاح محمد الحلو، هجر للنشر والتوزيع، الطبعة الثانية، 1413هــ.
    • طبقات الشافعية، لابن قاضى شهبة: أبو بكر بن أحمد بن محمد بن عمر الأسدي الشهبي الدمشقي، تقي الدين ابن قاضي شهبة (ت: 851هـ)، تحقيق: د. الحافظ عبد العليم خان، عالم الكتب، الطبعة الأولى، 1407هــ.
    • طرح التثريب شرح التقريب(المقصود بالتقريب: تقريب الأسانيد وترتيب المسانيد)، لأبي الفضل العراقي؛ زين الدين عبد الرحيم بن الحسين بن عبد الرحمن بن أبي بكر بن إبراهيم العراقي (ت: 806هـ)؛ أكمله ابنه: أحمد بن عبد الرحيم بن الحسين الكردي الرازياني ثم المصري، أبو زرعة ولي الدين، ابن العراقي (ت: 826هـ)؛ الطبعة المصرية القديمة - وصورتها دور عدة منها (دار إحياء التراث العربي، ومؤسسة التاريخ العربي، ودار الفكر العربي).
    • العدة في أصول الفقه، القاضي أبو يعلى، محمد بن الحسين بن محمد بن خلف ابن الفراء (ت: 458هـ)، حققه وعلق عليه وخرج نصه: د /أحمد بن علي بن سير المباركي، الطبعة: الثانية 1410هــ - 1990م.
    • عروس الأفراح في شرح تلخيص المفتاح، أحمد بن علي بن عبد الكافي، أبو حامد، بهاء الدين السبكي (ت: 773 هـ)؛ تحقيق: الدكتور عبد الحميد هنداوي؛ المكتبة العصرية للطباعة والنشر، بيروت – لبنان؛ الطبعة: الأولى، 1423هــ - 2003م.
    • عقود الزبرجد على مسند الإمام أحمد، لجلال الدين السيوطي: عبد الرحمن بن أبي بكر، جلال الدين السيوطي (ت: 911هـ)؛ حَقّقه وَقَدم لَه: د. سَلمان القضَاة؛ دَار الجيل، بَيروت – لبنان؛ 1414هــ - 1994م.
    • عمدة الحفاظ في تفسير أشرف الألفاظ، للسمين الحلبي: أبو العباس، شهاب الدين، أحمد بن يوسف بن عبد الدائم المعروف بالسمين الحلبي (ت: 756 هـ)؛ تحقيق: محمد باسل عيون السود؛ دار الكتب العلمية؛ الطبعة: الأولى، 1417هــ - 1996م.
    • عمدة القاري شرح صحيح البخاري، لبدر الدين العيني: أبو محمد محمود بن أحمد بن موسى بن أحمد بن حسين الغيتابى الحنفى بدر الدين العينى (ت: 855هـ)؛ دار إحياء التراث العربي – بيروت.
    • عيون الأنباء في طبقات الأطباء، لابن أبي صبيعة: أحمد بن القاسم بن خليفة بن يونس الخزرجي موفق الدين، أبو العباس ابن أبي أصيبعة (ت: 668هـ)؛ تحقيق: الدكتور نزار رضا؛ دار مكتبة الحياة – بيروت، دار العطاء – الرياض؛ الطبعة : الأولى 1422هـ- 2001م.
    • .غرائب القرآن ورغائب الفرقان، للنيسابوري: نظام الدين الحسن بن محمد بن حسين القمي النيسابوري (ت: 850هـ)؛ تحقيق: الشيخ زكريا عميرات؛ دار الكتب العلميه – بيروت؛ الطبعة: الأولى - 1416هــ.
    • الفروق للكرابيسي: أسعد بن محمد بن الحسين النيسابوري الكرابيسي؛ وزارة الأوقاف والشئون الإسلامية – الكويت؛ الطبعة الأولى ، 1402هـ.
    • الفصول في الأصول، للجصاص: الإمام أحمد بن علي الرازي الجصاص(370هـ)، تحقيق: د. عجيل جاسم النشمي، وزارة الأوقاف والشئون الإسلامية دولة الكويت، الطبعة الأولى، الجزء الأول والثاني: 1405هــ- 1985م؛ الجزء الثالث: الطبعة الأولى 1408هـ-1988م؛ الجزء الرابع: الطبعة الثانية: 1414هـ- 1994م.
    • فيض القدير شرح الجامع الصغير، للمناوي: زين الدين محمد المدعو بعبد الرؤوف بن تاج العارفين بن علي بن زين العابدين الحدادي القاهري (ت: 1031هـ)؛ المكتبة التجارية الكبرى – مصر؛ الطبعة: الأولى، 1356هـ..
    • قلادة النحر في وفيات أعيان الدهر، للحضرمي: أبو محمد الطيب بن عبد الله بن أحمد بن علي بامخرمة، الهِجراني الحضرمي الشافعي (870 - 947هـ)، عُني به: بو جمعة مكري / خالد زواري، دار المنهاج – جدة، الطبعة الأولى، 1428هــ - 2008م.
    • قواطع الأدلة، للسمعاني: أبو المظفر، منصور بن محمد بن عبد الجبار ابن أحمد المروزي السمعاني التميمي الحنفي ثم الشافعي (ت: 489هـ)، تحقيق: محمد حسن محمد حسن اسماعيل الشافعي، دار الكتب العلمية، الطبعة الأولى، 1418هــ/1999م.
    • الكافي شرح البزودي، للسغناقي: الحسين بن علي بن حجاج بن علي، حسام الدين السِّغْنَاقي (ت: 711 هـ)، تحقيق: فخر الدين محمد قانت (رسالة دكتوراه)، مكتبة الرشد، الطبعة الأولى، 1422هــ - 2001م.
    • كشف الأسرار شرح أصول البزدوي، لعبد العزيز البخاري: عبد العزيز بن أحمد بن محمد، علاء الدين البخاري الحنفي (ت: 730هـ)، دار الكتاب الإسلامي، الطبعة بدون طبعة وبدون تاريخ.
    • الكشف والبيان عن تفسير القرآن، للثعلبي: أحمد بن محمد بن إبراهيم الثعلبي، أبو إسحاق (ت: 427هـ)؛ تحقيق: الإمام أبي محمد بن عاشور؛ مراجعة وتدقيق: الأستاذ نظير الساعدي؛ دار إحياء التراث العربي، بيروت – لبنان؛ الطبعة: الأولى 1422هـ- 2002م.
    • الكواكب الدراري في شرح صحيح البخاري، للكرماني: محمد بن يوسف بن علي بن سعيد، شمس الدين الكرماني (ت: 786هـ)؛ دار إحياء التراث العربي، بيروت-لبنان؛ طبعة أولى: 1356هــ - 1937م؛ طبعة ثانية: 1401هــ - 1981م.
    • اللامع الصبيح بشرح الجامع الصحيح، للبرماوي: شمس الدين البِرْماوي، أبو عبد الله محمد بن عبد الدائم بن موسى النعيمي العسقلاني المصري الشافعي (ت: 831 هـ)؛ تحقيق ودراسة: لجنة مختصة من المحققين بإشراف نور الدين طالب؛ دار النوادر، سوريا؛ الطبعة: الأولى، 1433هــ - 2012م.
    • اللباب في علوم الكتاب، لأبي حفص سراج الدين عمر بن علي بن عادل الحنبلي الدمشقي النعماني (ت: 775هـ)؛ تحقيق: الشيخ عادل أحمد عبد الموجود والشيخ علي محمد معوض؛ دار الكتب العلمية - بيروت / لبنان؛ الطبعة: الأولى، 1419هــ -1998م.
    • لسان العرب، لابن منظور: أبو الفضل جمال الدين محمد بن محمد بن مكرم بن علي ابن منظور الأنصاري الرويفعي الإفريقي، دار صادر- بيروت.
    • المحصول، للرازي: أبو عبد الله محمد بن عمر بن الحسن بن الحسين التيمي الرازي الملقب بفخر الدين الرازي خطيب الري (ت: 606هـ)، دراسة وتحقيق: الدكتور طه جابر فياض العلواني، مؤسسة الرسالة، الطبعة الثالثة، 1418هــ- 1997م.
    • المستدرك على الصحيحين، تأليف: أبو عبد الله الحاكم محمد بن عبد الله بن محمد بن حمدويه بن نُعيم بن الحكم الضبي الطهماني النيسابوري المعروف بابن البيع (ت: 405هـ)، تحقيق: مصطفى عبد القادر عطا، دار الكتب العلمية – بيروت، الطبعة الأولى، 1411هــ– 1990م.
    • المستصفى، للغزالي: أبو حامد محمد بن محمد الغزالي الطوسي (ت: 505هـ)، دراسة وتحقيق: محمد بن سليمان الأشقر، مؤسسة الرسالة، بيروت، لبنان، الأولى، 1417هـ-1997م.
    • مسند ابن أبي شيبة؛ أبو بكر بن أبي شيبة، عبد الله بن محمد بن إبراهيم بن عثمان بن خواستي العبسي (ت: 235هـ)؛ تحقيق: عادل بن يوسف العزازي و أحمد بن فريد المزيدي؛ دار الوطن - الرياض
    • المسودة في أصول الفقه: لآل تيمية [بدأ بتصنيفها الجدّ: مجد الدين عبد السلام بن تيمية (ت: 652هـ)، وأضاف إليها الأب،: عبد الحليم بن تيمية (ت: 682هـ)، ثم أكملها الابن الحفيد: أحمد بن تيمية (728هـ)]؛ تأليف: عبد السلام عبد الحليم أحمد بن عبد الحليم آل تيمية؛ تحقيق: محمد محيى الدين عبد الحميد، المدني – القاهرة؛ دار الكتاب العربي.
    • مصابيح الجامع، لابن الدماميني: محمد بن أبي بكر بن عمر بن أبي بكر بن محمد، المخزومي القرشي، بدر الدين المعروف بالدماميني، وبابن الدماميني (ت: 827 هـ)؛ اعتنى به تحقيقا وضبطا وتخريجا: نور الدين طالب؛ دار النوادر، سوريا؛ الطبعة: الأولى، 1430هــ - 2009م.
    • المعتمد في أصول الفقه، لأبي الحسين البصري: محمد بن علي بن الطيب البصري أبو الحسين، تحقيق: خليل الميس، دار الكتب العلمية – بيروت، الطبعة الأولى، 1403هــ.
    • معجم الفروق اللغوية، أيوب بن موسى الحسيني القريمي الكفوي، أبو البقاء الحنفي (ت: 1094هــ)، تحقيق: عدنان درويش - محمد المصري، مؤسسة الرسالة – بيروت.
    • معجم الفروق اللغوية، للعسكري: أبو هلال الحسن بن عبد الله بن سهل بن سعيد بن يحيى بن مهران العسكري (ت: نحو 395هــ)؛ تحقيق: الشيخ بيت الله بيات، ومؤسسة النشر الإسلامي؛ مؤسسة النشر الإسلامي التابعة لجماعة المدرسين بـ «قم»؛ الطبعة: الأولى، 1412هــ .
    • معجم المؤلفين، لعمر بن رضا بن محمد راغب بن عبد الغني كحالة الدمشقي (ت: 1408هـ)، مكتبة المثنى - بيروت، دار إحياء التراث العربي بيروت.
    • المعجم الوسيط، مجمع اللغة العربية بالقاهرة، من إعداد:(إبراهيم مصطفى / أحمد الزيات / حامد عبد القادر / محمد النجار)، دار الدعوة.
    • مغاني الأخيار في شرح أسامي رجال معاني الآثار، لبدر الدين العيني: أبو محمد محمود بن أحمد بن موسى بن أحمد بن حسين الغيتابى الحنفى بدر الدين العينى (ت: 855هـ)، تحقيق: محمد حسن محمد حسن إسماعيل، دار الكتب العلمية، بيروت – لبنان، الطبعة الأولى، 1427هــ - 2006م.
    • مفاتيح الغيب= التفسير الكبير،، للرازي: أبو عبد الله محمد بن عمر بن الحسن بن الحسين التيمي الرازي الملقب بفخر الدين الرازي خطيب الري (ت: 606هـ)، دار إحياء التراث العربي، الطبعة الثالثة: 1420هــ
    • مفتاح الوصول إلى بناء الفروع على الأصول، للتلمساني: الإمام الشريف أبو عبد الله محمد بن أحمد الحسني التلمساني ت سنة 771هــ؛ دراسة وتحقيق: محمد علي فركوس؛ مؤسسة الريان للطباعة والنشر والتوزيع؛ الطبعة الأولى: 1419هــ- 1998م
    • المنتقى شرح الموطأ، للباجي: أبو الوليد سليمان بن خلف بن سعد بن أيوب بن وارث التجيبي القرطبي الباجي الأندلسي (ت: 474هـ)؛ مطبعة السعادة - بجوار محافظة مصر؛ الطبعة: الأولى، 1332هــ.
    • المنهل العذب المورود شرح سنن أبي داود، محمود محمد خطاب السبكي؛ عني بتحقيقه وتصحيحه: أمين محمود محمد خطاب (مِن بعد الجزء 6)؛ مطبعة الاستقامة، القاهرة – مصر؛ الطبعة: الأولى، 1351- 1353هــ.
    • الموافقات، للشاطبي: إبراهيم بن موسى بن محمد اللخمي الغرناطي الشهير بالشاطبي (ت: 790هــ)؛ تحقيق: أبو عبيدة مشهور بن حسن آل سلمان؛ دار ابن عفان؛ الطبعة الأولى 1417هــ- 1997م.
    • نشوار المحاضرة وأخبار المذاكرة، لابن علي التنوخي: المحسن بن علي بن محمد بن أبي الفهم داود التنوخي البصري، أبو علي (ت: 384هــ)؛ 1391 هــ.
    • نصب الراية لأحاديث الهداية مع حاشيته بغية الألمعي في تخريج الزيلعي: للزيلعي: جمال الدين أبو محمد عبد الله بن يوسف بن محمد الزيلعي (ت: 762هــ)؛ قدم للكتاب: محمد يوسف البَنُوري؛ صححه ووضع الحاشية: عبد العزيز الديوبندي الفنجاني، إلى كتاب الحج، ثم أكملها محمد يوسف الكاملفوري؛ تحقيق: محمد عوامة؛ مؤسسة الريان للطباعة والنشر - بيروت -لبنان/ دار القبلة للثقافة الإسلامية- جدة السعودية؛ الطبعة: الأولى، 1418هــ/1997م.
    • نفائس الأصول في شرح المحصول، للقرافي: شهاب الدين أحمد بن إدريس القرافي (ت 684هــ)، تحقيق: عادل أحمد عبد الموجود، علي محمد معوض، مكتبة نزار مصطفى الباز، الطبعة الأولى، 1416هــ - 1995م.
    • نهاية السول شرح منهاج الوصول، للإسنوي: عبد الرحيم بن الحسن بن علي الإسنوي الشافعيّ، أبو محمد، جمال الدين (ت: 772هـ)، دار الكتب العلمية -بيروت-لبنان، الطبعة الأولى 1420هــ- 1999م.
    • النهاية في غريب الحديث والأثر، لابن الأثير: مجد الدين أبو السعادات المبارك بن محمد بن محمد بن محمد ابن عبد الكريم الشيباني الجزري ابن الأثير (ت: 606هـ)، تحقيق: طاهر أحمد الزاوي - محمود محمد الطناحي، المكتبة العلمية - بيروت، 1399هـ- 1979م.

     

     

     

     

    References:

     

    • alquran alkarim.
    • al'iibhaj fi sharh alminhaj litaqi aldiyn alsabakiu wawaladuhu; eali bin eabd alkafi alsabki, tahqiqa: jamaeat min aleulama'i, dar alkutub aleilmiat - bayrut, altabeat al'uwlaa, 1404h.
    • 'ahkam alfusula, walhududu, al'iisharat fi maerifat al'usul walwajazat fi maenaa aldalil, lilbaji: 'abu alwalid sulayman bin khalaf albaji al'andalusi (t 474 ha) dirasat watahqiq wataeliqa: muhamad eali farkus ['ustadh bialmaehad alwatanii aleali li'usul aldiyn (alkharubat - jamieat aljazayir)] alnaashir: almaktabat almakiya (makat almukaramati) - dar albashayir al'iislamia (birut) altabeati: al'uwlaa, 1416hi- 1996m.
    • al'iihkam fi 'usul al'ahkami, lilamdi: talifu: 'abu alhasan sayid aldiyn eali bin 'abi eali bin muhamad bin salim althaelabi (t: 631h); tahqiqu: eabd alrazaaq eafifi; almaktab al'iislamiu, bayrut- dimashqa- lubnan.
    • alastieab fi maerifat al'ashabi, liaibn eabd albar: 'abu eumar yusif bin eabd allh bin muhamad bin eabd albiri bin easim alnamrii alqurtibii (t: 463hi); tahqiqu: eali muhamad albijawi; dar aljili, bayrut; altabeatu: al'uwlaa, 1412 ha - 1992 mi.
    • al'iisharat fi 'usul alfiqah, lilbaji: 'abu alwalid sulayman bin khalaf bin saed bin 'ayuwb bin warith altajibii alqurtubii albajii al'andalusii (tt: 474 hu), tahqiqu: muhamad hasan muhamad hasan 'iismaeil, dar alkutub aleilmiati, altabeat al'uwlaa, 1424 ha - 2003 mi.
    • 'usul alfiqah, liabn muflahi: muhamad bin muflih bin muhamad bin mufraji, 'abu eabd allahi, shams aldiyn almuqdisii alraaminaa thuma alsaalihii alhanbalii (t: 763hi), haqaqah waealaq ealayh waqadim lahu: alduktur fahd bin muhamad alssadahan, maktabat aleabikan, altabeat al'uwlaa, 1420 ha - 1999m.
    • 'iielam almawqieini, liabn alqiami: muhamad bin 'abi bakr bin 'ayuwb bin saed shams aldiyn abn qiam aljawzia (t: 751hi); tahqiqu: muhamad eabd alsalam 'iibrahim; dar alkutub aleilmiat - yirut; altabeat al'uwlaa, 1411hi- 1991m.
    • al'aealami, lilzirikili: khayr aldiyn bin mahmud bin muhamad bin ealiin bin faris, alzariklii aldimashqii (ta: 1396ha), dar aleilm lilmalayini, altabeat alkhamisat eashar - 'ayaar / mayu 2002 mi.
    • 'iikmal almuealim bisharh sahih muslimin, lilqadi eiad: eiad bin musaa bin eiad bin eamrwn alyahsabi alsabti, 'abu alfadl (t: 544h); tahqiqu: alduktur yhyaa 'iismaeil; dar alwafa' liltibaeat walnashr waltawzie, masir; altabeat al'uwlaa, 1419 ha - 1998m.
    • albahr almuhita, lilzarikashi: badr aldiyn muhamad bin eabd allh bin bihadir alzarkashii (t: 794hi), tahqiqu: muhamad muhamad tamir, dar alkutub aleilmiati, bayrut, lubnan, altabeatu: altabeat al'uwlaa, 1421hi- 2000m.
    • bidayat almujtahid wanihayat almuqtasidi, 'abu alwalid albaji: muhamad bin 'ahmad bin muhamad bin 'ahmad bin rushd alqurtubii alshahir biabn rushd alhafid (t: 595hi); dar alhadith - alqahirati; bidun tabeati; tarikh alnashr: 1425h - 2004m.
    • albirhan, li'iimam alharamayni: eabd almalik bin eabd allh bin yusif aljuayni, ti: 478 ha, dirasat watahqiqu: salah bin muhamad bin euaydita, dar alkutub aleilmiat bayrut - lubnan, altabeat al'uwlaa 1418hi - 1997m.
    • byan almukhtasar lishams aldiyn al'asfahani: mahmud bin eabd alrahman ('abi alqasama) abn 'ahmad bin muhamad, 'abu althanaa', shams aldiyn al'asfahanii (t: 749hi), tahqiqu: muhamad mazhar baqa, dar almadni, alsueudiati, altabeat al'uwlaa, 1406hi / 1986m.
    • taj altarajim, liabn qatlubgha: 'abu alfida' zayn aldiyn 'abu aleadl qasim bin qutlubgha alsuwduni aljamalii alhanafii (ta: 879hi), tahqiqu: muhamad khayr ramadan yusif, dar alqalam - dimashqa, altabeat al'uwlaa, 1413h-1992m.
    • tarikh 'iirbil, liabn alsamtawfi: almubarak bin 'ahmad bin almubarak bin mawhub allakhmi al'iirbly (ta: 637hi), tahqiqu: sami bin sayid khamaas alsaqari, dar alrashid bialearaqi, eam alnashri: 1980m.
    • tarikh baghdad wadhuyuluhu, lilkhatib albaghdadii: 'abu bakr 'ahmad bin ealii bin thabit bin 'ahmad bin mahdi alkhatib albaghdadii (t: 463h); dar alkutub aleilmiat - bayrut; dirasat watahqiqu: mustafaa eabd alqadir eataa; altabeat al'uwlaa, 1417h.
    • tarikh dimashqa, liabn easakri: 'abu alqasim ealii bin alhasan bn hibat allah almaeruf biabn easakir (ti: 571hi), tahqiqu: eamru bn gharamat aleumrui, dar alfikri, eam alnashri: 1415hi- 1995m.
    • tabiiyn alhaqayiq sharh kanz aldaqayiq wahashiat alshalabi, lilziylei: euthman bin eali bin mahjin albariei, fakhr aldiyn alziyleii alhanafii (t: 743 ha), wahashiat: shihab aldiyn 'ahmad bin muhamad bin 'ahmad bin yunis bin 'iismaeil bin yunis alshshilbi (t: 1021h), almatbaeat alkubraa al'amiriat - bulaq, alqahirata, altabeat al'uwlaa, 1313h.
    • altahbir li'iidah maeani altaysiri, lilsaneani: muhamad bin 'iismaeil bin salah bin muhamad alhasanii, alkahlani, 'abu 'iibrahim, eizi aldiyn, almaeruf ka'aslafih bial'amir (t: 1182hu); haqaqah waealaq ealayh wakharaj 'ahadithah wadabt nushi: mhammad subhy bin hasan hallaq 'abu museab; maktabat alrrushd, alriyad - almamlakat alearabyat alsaeudiat; altabeata: al'uwlaa, 1433 ha - 2012m.
    • tuhifat al'ashraf bimaerifat al'atrafi; jamal aldiyn 'abu alhajaaj yusif bin eabd alrahman almazi (t: 742hi); tahqiqu: eabd alsamad sharaf aldiyni; almaktab al'iislami, waldaar alqymt; altabeatu: althaaniatu: 1403hi, 1983m.
    • tuhifat almaswuwl fi sharh mukhtasar muntahaa alsuwl, lilruhuni: 'abu zakariaa yahyaa bin musaa alrahunii (t: 773hi), tahqiqu: ja 1, 2/ alduktur alhadi bin alhusayn shabili, ja 3, 4/ yusif al'akhdar alqiimu, dar albuhuth lildirasat al'iislamiat dibi, al'iimarati, altabeat al'uwlaa, 1422hi - 2002m.
    • altaerifat alfiqhiatu, lilbirikiti: muhamad eamim al'iihsan almujadadiu albarikati; dar alkutub aleilmia ('iieadat safin liltabeat alqadimat fi bakistan 1407h - 1986mi); altabeati: al'uwlaa, 1424hi - 2003m.
    • altalkhis fi 'usul alfiqah, li'iimam alharamayni: 'abu almaeali eabd almalik bin eabd allah bin yusif aljuayni, ti: 478hi; tahqiqu: eabd allah julam alnabali wabashir 'ahmad aleamari; dar albashayir al'iislamiati; 1417hi- 1996m.
    • altamhid fi 'usul alfiqah, 'abu alkhataab alkuludhani: mahfuz bin 'ahmad bin alhasan alhanbalii (t: 510hi), tahqiqu: mufid muhamad 'abu eumsha (aljuz' 1 - 2), wamuhamad bin ealiin bin 'iibrahim (aljuz' 3 - 4), markaz albahth aleilmii wa'iihya' alturath al'iislami, altabeat al'uwlaa, 1406hi - 1985m.
    • altanwir sharh aljamie alsaghir al'iimam alsaneani: muhamad bin 'iismaeil bin salah bin muhamad alhasani, alkahlani , 'abu 'iibrahim, eizi aldiyn, almaeruf ka'aslafih bial'amir (t: 1182hu); tahqiqu: du. mhmmad 'iishaq mhmmad 'iibrahim, maktabat dar alsalami, alrayad; altabeati: al'uwlaa, 1432hi- 2011m.
    • altawqif ealaa muhimaat altaearif, lilmanawi: zayn aldiyn muhamad almadeui bieabd alrawuwf bin taj alearifin bin eali bin zayn aleabidin alhadaadii alqahirii (t: 1031h); ealam alkutub 38 eabd alkhaliq thurut-alqahira
    • taysir alwusul 'iilaa minhaj alwusuli, li'iimam abn alkamiliati: kamal aldiyn muhamad bin muhamad bin eabd alrahman almaeruf bi <> (t: 874h), dirasat watahqiqu: da. eabd alfataah 'ahmad qutb aldakhmisi, 'ustadh 'usul alfiqh almusaeid bikuliyat alsharieat walqanun jamieat al'azhar - tanta, dar alfaruq alhadithat liltibaeat walnashr - alqahirati, altabeat al'uwlaa, 1423hi - 2002m.
    • jamie alrasayili, liaibn taymiatin: taqi aldiyn 'abu aleabas 'ahmad bin eabd alhalim bin eabd alsalam bin eabd allah bin 'abi alqasim bin muhamad abn taymiat alharaanii alhanbalii aldimashqii (t : 728hi); tahqiq : du. muhamad rashad salim
    • aljamie alsahih almukhtasar; talifu: muhamad bin 'iismaeil 'abu eabdallah albukhari aljaeafi; tahqiqu: du. mustafaa dib albugha, 'ustadh alhadith waeulumih fi kuliyat alsharieat - jamieat dimashqa; dar aibn kathir, alyamamatu- bayrut; altabeat althaalithata, 1407h- 1987m.
    • aljawahir almadiat fi tabaqat alhanafiati, lieabd alqadir bin muhamad bin nasr allah alqurashi, 'abu muhamad, muhyi aldiyn alhanafii (t: 775h), mir muhamad katab khanah - kratshi.
    • hashiat alsindi ealaa sunan aibn majah= kifayat alhajat fi sharh sunan aibn majh; 'abu alhasan, nur aldiyn alsanadi muhamad bin eabd alhadi altatwi, (t: 1138h); dar aljil - bayrut, bidun tabeatin.
    • hashiat aleataar ealaa sharh aljalal almahaliyi ealaa jame aljawamiei, wamaeaha hashiat alayat albayinat lileabadi, talifu: hasan bin muhamad bin mahmud aleataar alshaafieiu (ta: 1250h), dar alkutub aleilmiati, altabeat bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • dar' taearud aleaql walnaqla, liaibn taymiatin: taqi aldiyn 'abu aleabaas 'ahmad bin eabd alhalim bin eabd alsalam bin eabd allah bin 'abi alqasim bin muhamad aibn taymiat alharaanii alhanbali aldimashqii (t: 728hu); tahqiqu: alduktur muhamad rashad salim; jamieat al'iimam muhamad bin sueud al'iislamiati, almamlakat alearabiat alsueudiati; altabeatu: althaaniati, 1411hi - 1991m.
    • aldibaj almadhhab fi maerifat 'aeyan eulama' almadhhaba, liabn farhun: 'iibrahim bin ealii bin muhamadin, abn farhawna, burhan aldiyn alyaemarii (t: 799hi); tahqiq wataeliqi: alduktur muhamad al'ahmadi 'abu alnuwr; dar alturath liltabe walnashri, alqahirati.
    • dhakhirat alhafazi, almusamaa bialkamil liabn eudi: 'abu alfadl muhamad bin tahir bin ealii bin 'ahmad almaqdisii alshiybani, almaeruf biabn alqaysaranii (t: 507hi); tahqiqu: da. eabd alrahman alfirywayyi; dar alsalaf - alrayad; altabeat al'uwlaa, 1416hi -1996m.
    • dhil tabaqat alhanabilati: zayn aldiyn eabd alrahman bin 'ahmad bin rajab bin alhasani, alsalamy, albaghdadii, thuma aldimashqi, alhanbali (t: 795hi); tahqiqu: d eabd alrahman bin sulayman aleuthaymin; maktabat aleabikan - alrayad; altabeatu: al'uwlaa, 1425hi - 2005m.
    • alrisalati, lilshaafieay: muhamad bin 'iidris alshaafieii; dirasat watahqiqu: 'ahmad shakiri; maktabuh alhalbi, masira; altabeat al'uwlaa, 1358h-1940m.
    • slam alwusul 'iilaa watabaqat alfuhul, lihaji khalifat: mustafaa bin eabd allah alqistantini aleuthmanii almaeruf bi <> wabi <> (t: 1067 hu), tahqiqu: mahmud al'arnawuwta, 'iistanbul - turkia, eam alnashri: 2010m.
    • alsnun alkubraa wafi dhaylih aljawhar alnaqi, , lilbihaqi: 'abu bakr 'ahmad bin alhusayn bin eali albayhaqi, majlis dayirat almaearif alnizamiat alkayinat fi alhind bibaldat haydar abad, altabeat al'uwlaa 1344h.
    • sir 'aelam alnubala'i, lildhahabi: shams aldiyn 'abu eabd allh muhamad bin 'ahmad bin euthman bin qaymaz aldhahabii (t: 748ha), dar alhadithi- alqahirati, altabeat 1427hi-2006m.
    • sharah al'iilmam bi'ahadith al'ahkami, liabn daqiq aleida: taqi aldiyn 'abu alfath muhamad bin ealiin bin wahab bin mutie alqushayri, almaeruf biabn daqiq aleid (t: 702 ha); haqaqah waealaq ealayh wakharaj 'ahadithahu: muhamad khuluf aleabd allah; alnaashir: dar alnawadr, suria; altabeata: althaaniati, 1430hi - 2009m.
    • sharh aleaqidat altuhawiati, liaibn 'abi aleizi alhanafii: sadar aldiyn muhamad bin eala' aldiyn ely bin muhamad aibn 'abi aleizi alhanafii, al'adhraeiu alsaalihii aldimashqiu (t: 792h); tahqiqu: shueayb al'arnawuwt - eabd allah bin almuhsin alturki; muasasat alrisalat - bayrut; altabeatu: aleashirati, 1417hi - 1997m.
    • sharah alttybi ealaa mishkaat almasabih almusamaa bi (alkashif ean haqayiq alsinun); liltiybi: sharaf aldiyn alhusayn bin eabd allah altaybi (t: 743h); tahqiqu: da. eabd alhamid handawi; maktabat nizar mustafaa albaz (makat almukaramat - alrayadu); eadad al'ajza'i: 13 (12 wamujalad lilfaharsi) (fi tarqim musalsal wahidin); altabeata: al'uwlaa, 1417 ha - 1997m.
    • sharh aleaddi, eudd almilat waldiyn eabd alrahman bin 'ahmad al'iijii ta: (756hi), dabta: fadi nasif watariq yahyaa, dar alkutub aleilmiat - bayrut, altabeat al'uwlaa: 1421hi- 2000m.
    • sharh allame: lilshiyrazi: 'abu ashaq 'iibrahim bin eali bin yusuf alshiyrazii (t: 476 ha); tahqiqu: eabd almajid turki, maktabat dar alsalami, alrayad; altabeati: al'uwlaa, 1432hi - 2011m.
    • sharh almasabih alsunat lil'iimam albaghwi, liaibn almaliki: mhmmad bn ezz alddin ebd allatif bn eabd aleaziz bin 'amin alddin bn firishta, alrrumy alkarmany, alhnfyu, almashhur bi aibn almalak (t: 854hi); tahqiq wadirasatu: lajnat mukhtasat min almuhaqiqin bi'iishrafi: nur aldiyn talb; 'iidarat althaqafat al'iislamiati; altabeati: al'uwlaa, 1433hi - 2012m.
    • sharah sunan aibn majah lilsuyutii waghayruhu; majmue min 3 shuruhi: <> lilsuyutii (t 911 hu); <<'iinjah alhajati>> limuhamad eabd alghanii almujadadii alhanafii (t 1296 ha); <> lifakhr alhasan bin eabd alrahman alhanafii alkankuhi (1315 ha); qadimi katab khanat - kratshi.
    • sharh mukhtasar alrawdata, sulayman bin eabd alqawii bin alkarim altuwfiu alsarsiriu, 'abu alrabiei, najm aldiyn (t: 1316hu), tahqiqu: eabd allah bin eabd almuhsin alturki, muasasat alrisalati, altabeat al'uwlaa 1987m.
    • shih muslmi; almualafi: muslim bin alhajaaj 'abu alhusayn alqushayri alnaysaburi; tahqiqu: muhamad fuad eabd albaqi; dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut.
    • alsawaeiq almursalat fi alradi ealaa aljihmiat walmueatalati, liaibn alqiami: muhamad bin 'abi bakr bin 'ayuwb bin saed shams aldiyn aibn qiam aljawzia (t: 751ha); tahqiqu: eali bin muhamad aldukhil allah; dar aleasimati, alrayad, almamlakat alearabiat alsaeudiat; altabeati: al'uwlaa, 1408h.
    • aldarurii fi 'usul alfiqh 'aw mukhtasar almustasfaa; talifu: 'abu alwalid muhamad bin 'ahmad bin muhamad bin 'ahmad bin rushd alqurtubii alshahir biaibn rushd alhafid (t: 595hi); taqdim watahqiqu: jamal aldiyn alealawi; dar algharb al'iislami, bayrut - lubnan; altabeat al'uwlaa, 1994m.
    • dawabit aliakhtilaf fi mizan alsunati, da.eabd allh shaeban, dar alhadithi, 2005m.
    • tabaqat alhanabilati, 'abu alhusayn abn 'abi yaelaa, muhamad bin muhamad (t: 526hi); tahqiqu: muhamad hamid alfaqi; dar almaerifat - bayrut.
    • tabaqat alshaafieiat alkubraa, lilsabki: taj aldiyn eabd alwahaab bin taqi aldiyn alsabakia (t: 771hi), tahqiqu: du. mahmud muhamad altanahi da. eabd alfataah muhamad alhalu, hajar lilnashr waltawzie, altabeat althaaniati, 1413h.
    • tabaqat alshaafieiati, liaibn qadaa shahbata: 'abu bakr bin 'ahmad bin muhamad bin eumar al'asadii alshuhbii aldimashqi, taqi aldiyn aibn qadi shahba (t: 851h), tahqiqu: du. alhafiz eabd alealim khan, ealam alkutub, altabeat al'uwlaa, 1407h.
    • tarah altathrib sharh altaqribi(almaqsud bialtaqribi: taqrib al'asanid watartib almasanidi), li'abi alfadl aleiraqi; zayn aldiyn eabd alrahim bin alhusayn bin eabd alrahman bin 'abi bakr bin 'iibrahim aleiraqii (t: 806h); 'akmalah aibnuhu: 'ahmad bin eabd alrahim bin alhusayn alkurdi alraaziani thuma almisriu, 'abu zareat wali aldiyn, aibn aleiraqii (ta: 826h); altabeat almisriat alqadimat - wasuaratuha dawr eidat minha (dar 'iihya' alturath alearabii, wamuasasat altaarikh alearabii, wadar alfikr alearabii).
    • aleidat fi 'usul alfiqah, alqadi 'abu yaelaa, muhamad bin alhusayn bin muhamad bn khalaf abn alfara' (t: 458ha), haqaqah waealaq ealayh wakharaj nushu: d /'ahmad bin ealiin bin sayr almubarki, altabeata: althaaniat 1410hi - 1990m.
    • earus al'afrah fi sharh talkhis almiftahi, 'ahmad bin eali bin eabd alkafi, 'abu hamid, baha' aldiyn alsabakii (t: 773 hu); tahqiqu: alduktur eabd alhamid handawi; almaktabat aleasriat liltibaeat walnushri, bayrut - lubnan; altabeati: al'uwlaa, 1423hi - 2003m.
    • euqud alzabarjid ealaa musnad al'iimam 'ahmad, lijalal aldiyn alsuyuti: eabd alrahman bin 'abi bakr, jalal aldiyn alsuyutii (t: 911h); haqqqh waqadm lah: du. salman alqdat; dar aljili, bayrwt - lubnan; 1414hi - 1994m.
    • eumdat alhifaz fi tafsir 'ashraf al'alfazi, lilsamin alhalbi: 'abu aleabaasi, shihab aldiyn, 'ahmad bin yusif bin eabd aldaayim almaeruf bialsamayn alhalabii (t: 756 hu); tahqiqu: muhamad basil euyun alsuwdu; dar alkutub aleilmiati; altabeatu: al'uwlaa, 1417hi - 1996m.
    • eumdat alqariy sharh sahih albukharii, libadr aldiyn aleayni: 'abu muhamad mahmud bin 'ahmad bin musaa bin 'ahmad bin husayn alghitabaa alhanfaa badr aldiyn aleaynaa (t: 855h); dar 'iihya' alturath alearabii - bayrut.
    • eiuwn al'anba' fi tabaqat al'atibaa'i, liaibn 'abi sabieat: 'ahmad bin alqasim bin khalifat bin yunis alkhazraji muafaq aldiyn, 'abu aleabaas aibn 'abi 'usaybaea (t: 668hi); tahqiqu: alduktur nizar rida; dar maktabat alhayaat - bayrut, dar aleata' - alrayad; altabeat : al'uwlaa 1422h- 2001m.
    • .gharayib alquran waraghayib alfirqan, lilniysaburi: nizam aldiyn alhasan bin muhamad bin husayn alqimiy alnaysaburi (t: 850h); tahqiqa: alshaykh zakariaa eumayrat; dar alkutub alealamih - bayrut; altabeatu: al'uwlaa - 1416h.
    • alfuruq lilkarabisi: 'asead bin muhamad bin alhusayn alnaysaburiu alkarabisi; wizarat al'awqaf walshuyuwn al'iislamiat - alkuayt; altabeat al'uwlaa , 1402h.
    • alfusul fi al'usuli, liljasasi: al'iimam 'ahmad bin eali alraazi aljasasu(370h), tahqiqu: du. eajil jasim alnashmi, wizarat al'awqaf walshuyuwn al'iislamiat dawlat alkuayti, altabeat al'uwlaa, aljuz' al'awal walthaani: 1405h- 1985m; aljuz' althaalithu: altabeat al'uwlaa 1408h-1988m; aljuz' alraabiea: altabeat althaaniatu: 1414hi- 1994m.
    • fid alqadir sharh aljamie alsaghira, lilmanawi: zayn aldiyn muhamad almadeui baeabd alrawuwf bin taj alearifin bin eali bin zayn aleabidin alhadaadii alqahirii (t: 1031h); almaktabat altijariat alkubraa - masir; altabeata: al'uwlaa, 1356h..
    • qiladat alnahr fi wafayat 'aeyan aldahri, lilhadrami: 'abu muhamad altayib bin eabd allh bin 'ahmad bin ealii biamkharimati, alhijrany alhadramii alshaafieii (870 - 947h), euny bihi: bu jumeat makri / khalid zawari, dar alminhaj - jidat, altabeat al'uwlaa, 1428hi - 2008m.
    • qawatie al'adilati, lilsimeani: 'abu almuzafar, mansur bin muhamad bin eabd aljabaar abn 'ahmad almaruzii alsimeanii altamimii alhanafii thuma alshaafieiu (t: 489hi), tahqiqu: muhamad hasan muhamad hasan asmaeil alshaafieii, dar alkutub aleilmiati, altabeat al'uwlaa, 1418h/1999m.
    • alkafi sharh albuzudii, lilsaghanaqii: alhusayn bin eali bin hajaj bin eulay, husam aldiyn alssighnaqy (t: 711 hu), tahqiqu: fakhr aldiyn muhamad qanit (risalat dukturah), maktabat alrushdi, altabeat al'uwlaa, 1422hi - 2001m.
    • kashf al'asrar sharh 'usul albizdiwi, lieabd aleaziz albukhari: eabd aleaziz bin 'ahmad bin muhamad, eala' aldiyn albukharii alhanafii (ta: 730ha), dar alkitaab al'iislamii, altabeat bidun tabeat wabidun tarikhi.
    • alkashf walbayan ean tafsir alqurani, lilthaelabii: 'ahmad bin muhamad bin 'iibrahim althaelabi, 'abu 'iishaq (t: 427h); tahqiqu: al'iimam 'abi muhamad bin eashur; murajieat watadqiqu: al'ustadh nazir alsaaeidi; dar 'iihya' alturath alearabi, bayrut - lubnan; altabeati: al'uwlaa 1422hi- 2002m.
    • alkawakib aldirariu fi sharh sahih albukhari, lilkarmani: muhamad bin yusif bin ealiin bin saeida, shams aldiyn alkarmanii (t: 786hi); dar 'iihya' alturath alearabi, birut-lubnan; tabeat 'uwlaa: 1356hi - 1937m; tabeatan thaniatan: 1401h - 1981m.
    • allaamie alsubih bisharh aljamie alsahihi, lilbarmawi: shams aldiyn albirmawy, 'abu eabd allah muhamad bin eabd aldaayim bin musaa alnueaymi aleasqalani almisrii alshaafieii (t: 831 hu); tahqiq wadirasatu: lajnat mukhtasat min almuhaqiqin bi'iishraf nur aldiyn talba; dar alnawadir, suria; altabeati: al'uwlaa, 1433hi - 2012m.
    • allbab fi eulum alkitabi, li'abi hafs siraj aldiyn eumar bin ealii bin eadil alhanbali aldimashqii alnuemanii (t: 775h); tahqiqu: alshaykh eadil 'ahmad eabd almawjud walshaykh eali muhamad mueawad; dar alkutub aleilmiat - bayrut / lubnan; altabeatu: al'uwlaa, 1419hi -1998m.
    • lisan alearbi, liaibn manzuri: 'abu alfadl jamal aldiyn muhamad bin muhamad bin makram bin eali aibn manzur al'ansari alruwifei al'iifriqi, dar sadir- birut.
    • almahsuli, lilraazi: 'abu eabd allah muhamad bin eumar bin alhasan bin alhusayn altaymi alraazi almulaqab bifakhr aldiyn alraazii khatib alrayi (t: 606h), dirasat watahqiqi: alduktur tah jabir fayaad aleulwani, muasasat alrisalati, altabeat althaalithatu, 1418h- 1997m.
    • alimustadrak ealaa alsahihayni, talifu: 'abu eabd allah alhakim muhamad bin eabd allah bin muhamad bin hamduih bin nueym bin alhakam aldabiu altahmaniu alnaysaburiu almaeruf biaibn albaye (t: 405hi), tahqiqu: mustafaa eabd alqadir eataa, dar alkutub aleilmiat - bayrut, altabeat al'uwlaa, 1411h- 1990m.
    • almustasfaa, lilghazalii: 'abu hamid muhamad bin muhamad alghazali altuwsii (t: 505hi), dirasat watahqiqu: muhamad bin sulayman al'ashqara, muasasat alrisalati, bayrut, lubnan, al'uwlaa, 1417h-1997m.
    • msind abn 'abi shibat; 'abu bakr bin 'abi shibata, eabd allh bin muhamad bin 'iibrahim bin euthman bin khawasati aleabsii (t: 235hi); tahqiqu: eadil bin yusif aleazazi w 'ahmad bin farid almazidi; dar alwatan - alriyad
    • almuswadat fi 'usul alfiqah: lal taymia [bda bitasnifiha aljdd: majd aldiyn eabd alsalam bin taymia (t: 652ha), wa'adaf 'iilayha al'ab,: eabd alhalim bin taymia (t: 682h), thuma 'akmalaha alaibn alhafid: 'ahmad bin taymia (728h)]; talifu: eabd alsalam eabd alhalim 'ahmad bin eabd alhalim al taymiat; tahqiqa: muhamad mahyaa aldiyn eabd alhamid, almadani - alqahirata; dar alkitaab alearabii.
    • masabih aljamiei, liabn aldamaamini: muhamad bin 'abi bakr bin eumar bin 'abi bakr bin muhamadi, almakhzumii alqurshi, badr aldiyn almaeruf bialdamaamini, wabiabn aldamaaminii (t: 827 hu); aetanaa bih tahqiqan wadabtan watakhrija: nur aldiyn talba; dar alnawadar, suria; altabeata: al'uwlaa, 1430hi - 2009m.
    • almuetamad fi 'usul alfiqah, li'abi alhusayn albasari: muhamad bin ealii bin altayib albasarii 'abu alhusayn, tahqiqu: khalil almis, dar alkutub aleilmiat - bayrut, altabeat al'uwlaa, 1403h.
    • muejam alfuruq allughawiati, 'ayuwb bin musaa alhusayni alqarimii alkafawi, 'abu albaqa' alhanafiu (ta: 1094h), tahqiqu: eadnan darwish - muhamad almasri, muasasat alrisalat - bayrut.
    • muejam alfuruq allughawiati, lileaskari: 'abu hilal alhasan bin eabd allah bin sahl bin saeid bin yahyaa bin mahran aleaskarii (t: nahw 395h); tahqiqu: alshaykh bayt allah biati, wamuasasat alnashr al'iislami; muasasat alnashr al'iislamii altaabieat lijamaeat almudarisin bi <>; altabeati: al'uwlaa, 1412hi .
    • muejam almualifina, lieumar bin rida bin muhamad raghib bin eabd alghanii kahalat aldimashqii (t: 1408ha), maktabat almuthanaa - bayrut, dar 'iihya' alturath alearabii bayrut.
    • almuejam alwasiti, majmae allughat alearabiat bialqahirati, min 'iiedadi:('iibrahim mustafaa / 'ahmad alzayaat / hamid eabd alqadir / muhamad alnijar), dar aldaewati.
    • maghani al'akhyar fi sharh 'asamay rijal maeani alathar, libadr aldiyn aleayni: 'abu muhamad mahmud bin 'ahmad bin musaa bin 'ahmad bin husayn alghitabaa alhanfaa badr aldiyn aleaynaa (t: 855h), tahqiqu: muhamad hasan muhamad hasan 'iismaeil, dar alkutub aleilmiati, bayrut - lubnan, altabeat al'uwlaa, 1427hi - 2006m.
    • mafatih alghib= altafsir alkabiru,, lilraazi: 'abu eabd allah muhamad bin eumar bin alhasan bin alhusayn altaymi alraazi almulaqab bifakhr aldiyn alraazii khatib alrayi (t: 606h), dar 'iihya' alturath alearabii, altabeat althaalithati: 1420hi
    • miftah alwusul 'iilaa bina' alfurue ealaa al'usuli, liltalmsani: al'iimam alsharif 'abu eabd allah muhamad bin 'ahmad alhusni altalmsanii t sanat 771h; dirasat watahqiqu: muhamad eali farkus; muasasat alrayaan liltibaeat walnashr waltawzie; altabeat al'uwlaa: 1419h- 1998m
    • almuntaqaa sharh almuata, lilbaji: 'abu alwalid sulayman bin khalaf bin saed bin 'ayuwb bin warith altajibii alqurtubii albajii al'andalusii (t: 474ha); matbaeat alsaeadat - bijiwar muhafazat masr; altabeata: al'uwlaa, 1332h.
    • almunhal aleadhb almawrud sharh sunan 'abi dawud, mahmud muhamad khataab alsabki; eaniy bitahqiqih watashihihi: 'amin mahmud muhamad khataab (min baed aljuz' 6); matbaeat alaistiqamati, alqahirat - masir; altabeati: al'uwlaa, 1351- 1353h.
    • almuafaqati, lilshaatibi: 'iibrahim bin musaa bin muhamad allakhmi algharnatii alshahir bialshaatibii (t: 790h); tahqiqu: 'abu eubaydat mashhur bin hasan al silman; dar aibn eafan; altabeat al'uwlaa 1417hi- 1997m.
    • nshuar almuhadarat wa'akhbar almudhakarati, liabn eali altanukhi: almuhsin bin eali bin muhamad bin 'abi alfahm dawud altanukhii albasri, 'abu eali (t: 384h); 1391 ha.
    • nasb alraayat li'ahadith alhidayat mae hashiatih bughyat al'almaeii fi takhrij alziylei: lilziylei: jamal aldiyn 'abu muhamad eabd allah bin yusif bin muhamad alziylei (t: 762h); qadam lilkitabi: muhamad yusif albanury; sahhah wawade alhashiati: eabd aleaziz aldiyubandi alfinjani, 'iilaa kitab alhaji, thuma 'akmalaha muhamad yusif alkamilfuri; tahqiqa: muhamad eawaamt; muasasat alrayaan liltibaeat walnashr - bayrut -lubnan/ dar alqiblat lilthaqafat al'iislamiati- jidat - alsaeudiat; altabeati: al'uwlaa, 1418h/1997m.
    • nafayis al'usul fi sharh almahsuli, lilqarafi: shihab aldiyn 'ahmad bin 'iidris alqarafii (t 684h), tahqiqu: eadil 'ahmad eabd almawjudi, eali muhamad mueawad, maktabat nizar mustafaa albazi, altabeat al'uwlaa, 1416hi - 1995m.
    • nihayat alsuwl sharh minhaj alwusuli, lil'iisnawii: eabd alrahim bin alhasan bin eali al'iisnawi alshafey, 'abu muhamad, jamal aldiyn (t: 772h), dar alkutub aleilmiat -birut-lubnan, altabeat al'uwlaa 1420h- 1999m.
    • alnihaya fi ghareyb alhadith wal'athra, liaibn al'athir: majd aldiyn 'abu alsaeadat almubarak bin muhamad bin muhamad bin muhamad aibn eabd alkarim alshaybanii aljazarii abn al'uthir (t: 606hi), tahqiqu: tahir 'ahmad alzaawi - mahmud muhamad altanahi, almaktabat aleilmiat - bayrut, 1399hi- 1979m.