جريمة الابتزاز الإلكتروني في التشريع المصري / The Crime of Electronic Blackmail in Egyptian Legislation

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

كلية الدراسات الإسلامية والعربية بنات القاهرة جامعة الأزهر

المستخلص

شهد العالم تطوراً هائلاً في تكنولوجيا المعلومات، مما أدى إلى ظهور جرائم جنائية مستحدثة، أبرزها جريمة الابتزاز الإلكتروني، التي تعد انتهاكاً لحرمة الحياة الخاصة، وتهديداً للأمن الشخصي والاجتماعي. يتناول هذا البحث تعريف الابتزاز الإلكتروني وخصائصه، موضحاً أنه جريمة عابرة للحدود، سهلة التنفيذ، وصعبة الإثبات، تُرتكب غالباً بدوافع مالية أو جنسية أو انتقامية. كما يستعرض البحث موقف المشرع المصري، الذي لم يصدر حتى الآن نصاً خاصاً يُجرِّم الابتزاز الإلكتروني بشكل صريح، بل يطبّق النصوص التقليدية المتعلقة بالتهديد، مما يكشف عن قصور تشريعي. وقد ناقش البحث الأركان القانونية لجريمة الابتزاز الإلكتروني، والعقوبات المقررة لها، والظروف المشددة والمخففة، مع بيان المسؤولية الجنائية للمجني عليه في حال ارتكابه فعلاً غير مشروع تحت الإكراه. خلص البحث إلى ضرورة إصدار تشريع خاص، وتشديد العقوبات في حالات معينة، كأن يكون المجني عليه طفلاً أو امرأة، أو في حال ترتب على الجريمة ضرر بالغ كحالات الانتحار، مع التأكيد على أهمية حماية الضحايا ورفع الوعي المجتمعي بخطورة هذه الجريمة.
 
The world has witnessed a tremendous development in information technology, leading to the emergence of new criminal offenses, most notably electronic blackmail. This crime constitutes a violation of privacy and a threat to personal and social security. This study explores the definition and characteristics of electronic blackmail, highlighting its nature as a cross-border crime that is easy to commit but difficult to prove. It is often driven by financial, sexual, or retaliatory motives. The study also examines the stance of the Egyptian legislator, who has not yet enacted a specific law explicitly criminalizing electronic blackmail but instead applies traditional legal provisions related to threats, revealing a legislative shortcoming.
The study discusses the legal elements of electronic blackmail, the prescribed penalties, and the aggravating and mitigating circumstances. It also addresses the criminal liability of the victim in cases where they engage in unlawful acts under coercion. The research concludes with the necessity of enacting specific legislation and imposing stricter penalties in certain cases, such as when the victim is a child or a woman or when the crime leads to severe harm, such as suicide. The study emphasizes the importance of victim protection and raising societal awareness of the dangers of this crime.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


  • أولا: الكتب:

    • الأستاذة زهراء عادل سلبي، جريمة الابتزاز الإلكتروني ( دراسة مقارنة )، الناشر: شركة دار الأكاديميون للنشر والتوزيع- عمان - الأردن، الطبعة الأولى، سنة 1441هــ - 2020م.
    • الدكتور إبراهيم عيد نايل، قانون العقوبات القسم العام ( النظرية العامة للجريمة )، الناشر: دار النهضة العربية، سنة 2020.
    • الدكتور أحمد شوقي عمر أبو خطوة، شرح الأحكام العام لقانون العقوبات، الناشر: دار النهضة العربية، دون تاريخ النشر.
    • الدكتور أحمد عوض بلال، النظرية العامة للجزاء الجنائي، الناشر: دار النهضة العربية، الطبعة الثانية، سنة 1996.
    • الدكتور أحمد عوض بلال، مبادئ قانون العقوبات المصري القسم العام، الناشر: دار النهضة العربية، سنة 2010.
    • الدكتور أحمد فتحي سرور، الوسيط في قانون العقوبات القسم العام، الناشر: دار النهضة العربية، الطبعة السادسة ( مطورة ومحدثة)، سنة 2015.
    • الدكتور أحمد محمد البوشي، الابتزاز الإلكتروني مفهوم جديد في جرائم التهديد المعلوماتية ( دراسة تفصيلية في ضوء قانون العقوبات وقانون مكافحة جرائم تقنية المعلومات رقم 175 لسنة 2018 وأحدث أحكام محكمة النقض المصرية)، الناشر: دار النهضة العربية، الطبعة الأولى، سنة 2022.
    • الدكتور أمير فرج يوسف، المسؤولية الجنائية عن جريمة الابتزاز الإلكتروني ( دراسة مقارنة )، الناشر: دار المطبوعات الجديدة الإسكندرية، سنة 2023.
    • الدكتور أمين مصطفى محمد، قانون العقوبات القسم العام ( النظرية العامة للجريمة)، الناشر: منشورات الحلبي الحقوقية، الطبعة الأولى، سنة 2010.
    • الدكتور جاسم خريبط خلف، شرح قانون العقوبات القسم العام ، الناشر: منشورات زين الحقوقية بيروت - لبنان، الطبعة الثالثة، دون تاريخ النشر.
    • الدكتور رمسيس بهنام، النظرية العامة للقانون الجنائي، الناشر: منشأة المعارف بالإسكندرية، طبعة جديدة منقحة سنة 1995.
    • الدكتور رمسيس بهنام، قانون العقوبات جرائم القسم الخاص، الناشر: منشأة المعارف بالإسكندرية، الطبعة الأولي سنة 1999.
    • الدكتور على عبد القادر القهوجي، شرح قانون العقوبات القسم العام ( المسئولية الجنائية أساسها، عوارضها - والجزاء الجنائي- العقوبة، التدابير الاحترازية )، الناشر: دار الجامعة الجديدة، ، سنة 2010.
    • الدكتور محمد زكي أبو عامر، قانون العقوبات القسم العام، الناشر: منشأة المعارف بالإسكندرية، سنة 1993.
    • الدكتور محمد محيى الدين عوض، القانون الجنائي مبادئه الأساسية ونظرياته العامة ( دراسة مقارنة)، الناشر: مطبعة جامعة القاهرة والكتاب الجامعي، سنة 1981.
    • الدكتور محمود نجيب حسني، النظرية العامة للقصد الجنائي ( دراسة تأصيلية مقارنة للركن المعنوي في الجرائم العمدية)، الناشر: دار النهضة العربية، سنة 2006.
    • الدكتور محمود نجيب حسني، علاقة السببية في قانون العقوبات، دون دار نشر، سنة 1983.
    • الدكتورة فوزية عبد الستار، شرح قانون العقوبات القسم العام، الناشر: دار النهضة العربية، سنة 1987.

     

    ثانيا: الرسائل:

    • الأستاذ باقر غازي حنون الدراجي، المسؤولية الجنائية الناشئة عن الابتزاز الإلكتروني ( دراسة مقارنة )، رسالة ماجستير، كلية القانون جامعة البصرة العراق، سنة 1442هــ /2020م.
    • الأستاذة مآرب سامي خضير، جريمة الابتزاز الإلكتروني عبر استخدام وسائل التواصل الاجتماعي ( دراسة مقارنة )، الناشر: دار النهضة العربية، الطبعة الأولى، سنة 2023، وأصله رسالة ماجستير كلية الحقوق، جامعة الإسكندرية سنة 20

    ثالثا: البحوث:

    • الأستاذة سعاد شاكر بعبودي، جريمة الابتزاز الإلكتروني ( دراسة مقارنة )، بحث منشور بمجلة ميسان للدراسات القانونية المقارنة، الإصدار الأول نوفمبر 2019.
    • الدكتور إميل جبار عاشور، المسؤولية الجنائية عن جريمة الابتزاز الإلكتروني في مواقع التواصل الاجتماعي ( دراسة مقارنة)، بحث منشور بمجلة أبحاث ميسان، المجلد 16، العدد 31، حزيران 2020.
    • الدكتور تامر محمد محمد صالح، الابتزاز الإلكتروني (دراسة تحليلية مقارنة)، بحث منشور بمجلة كلية الحقوق للبحوث القانونية والاقتصادية، جامعة الإسكندرية، العدد 1، يناير 2018.
    • الدكتور مازن سمير الحكيم، جريمة الابتزاز الإلكتروني المفهوم الخصاص وسبل المواجهة، بحث منشور في سلسلة ثقافتنا الأمنية ( الابتزاز الإلكتروني جريمة العصر الحديث ) الإصدار الثاني، العدد الثاني 2019.
    • الدكتور محمد سعيد عبد العاطي محمد، والدكتور محمد أحمد المنشاوي محمد، دور القانون الجنائي في حماية الطفل من الابتزاز الإلكتروني ( دراسة مقارنة )، بحث منشور بمجلة البحوث الفقهية والقانونية، العدد 36، أكتوبر 2021.
    • الدكتور محمد ممدوح شحاته خليل، جريمة الابتزاز الإلكتروني بين الشريعة الإسلامية والقانون المصري ( دراسة مقارنة )، بحث منشور بمجلة كلية الآداب بالوادي الجديد، المجلد 9، العدد 17، إبريل 2023.
    • الدكتور محمود نجيب حسني، الخطأ غير العمدي في قانون العقوبات، بحث منشور في مجلة المحاماة تصدرها نقابة المحامين، السنة 44، العدد السادس والسابع، فبراير 1964.
    • الدكتور منصور عبد السلام عبد الحميد حسان، جريمة الابتزاز الإلكتروني ( دراسة مقارنة بين القانون المصري والفرنسي والإماراتي والنظام السعودي )، بحث منشرو بالمجلة القانونية، المجلد 17، العدد 5، أغسطس 2023.
    • الدكتورة زيزي مصطفى أحمد مصطفى، علاقة الابتزاز الإلكتروني بانتحار الفتيات ( دراسة مقارنة)، بحث منشور بمجلة كلية الشريعة والقانون بطنطا، الإصدار الثالث، العدد 38، يوليو 2023.
    • الأستاذة هديل سعد أحمد العبادي، جريمة الابتزاز الإلكتروني للنساء ( دراسة مقارنة)، بحث منشور بمجلة جامعة الأنبار للعلوم القانونية والسياسية، المجلد العاشر، العدد الثاني، سنة 2020.
    • المستشار رامي أحمد الغالبي، جريمة الابتزاز الإلكتروني وآلية مكافحتها في جمهورية العراق بحث منشور في سلسلة ثقافتنا الأمنية ( الابتزاز الإلكتروني جريمة العصر الحديث ) الإصدار الثاني، العدد الثاني 2019.

     

    References:

    1: alkutub:

    • al'ustadha zahra' eadil salbi, jarimat alaibtizaz al'iiliktrunii ( dirasat muqarana ), alnaashir: sharikat dar al'akadimiuwn lilnashr waltawziei- eamaan - al'urduni, altabeat al'uwlaa, sanatan 1441hi - 2020m.
    • alduktur 'iibrahim eid nayil, qanun aleuqubat alqism aleamu (alnazariat aleamat liljarima), alnaashir: dar alnahdat alearabiati, sanat 2020.
    • alduktur 'ahmad shawqi eumar 'abu khutwat, sharah al'ahkam aleami liqanun aleuqubati, alnaashir: dar alnahdat alearabiat, dun tarikh alnashri.
    • alduktur 'ahmad eawad bilali, alnazariat aleamat liljaza' aljanayiyi, alnaashir: dar alnahdat alearabiati, altabeat althaaniatu, sanat 1996.
    • alduktur 'ahmad eawad bilal, mabadi qanun aleuqubat almisrii alqism aleama, alnaashir: dar alnahdat alearabiati, sanat 2010.
    • alduktur 'ahmad fathi srur, alwasit fi qanun aleuqubat alqism aleama, alnaashir: dar alnahdat alearabiati, altabeat alsaadisa ( mutawirat wamuhdithatun), sanat 2015.
    • alduktur 'ahmad muhamad albushi, alaibtizaz al'iiliktruniu mafhum jadid fi jarayim altahdid almaelumatia ( dirasat tafsiliat fi daw' qanun aleuqubat waqanun mukafahat jarayim taqniat almaelumat raqm 175 lisanat 2018 wa'ahdath 'ahkam mahkamat alnaqd almisriati), alnaashir: dar alnahdat alearabiati, altabeat al'uwlaa, sanat 2022.
    • alduktur 'amir faraj yusif, almaswuwliat aljinayiyat ean jarimat alaibtizaz al'iiliktrunii ( dirasat muqarana ), alnaashir: dar almatbueat aljadidat al'iiskandariat, sanat 2023.
    • alduktur 'amin mustafaa muhamad, qanun aleuqubat alqism aleamu ( alnazariat aleamat liljarimati), alnaashir: manshurat alhalabi alhuquqiati, altabeat al'uwlaa, sanat 2010.
    • alduktur jasim kharibit khalfa, sharh qanun aleuqubat alqism aleamu , alnaashir: manshurat zayn alhuquqiat bayrut - lubnan, altabeat althaalithata, dun tarikh alnashri.
    • alduktur ramsis bihnami, alnazariat aleamat lilqanun aljanayiy, alnaashir: munsha'at almaearif bial'iiskandariati, tabeat jadidat munaqahat sanatan 1995.
    • alduktur ramsis bihnami, qanun aleuqubat jarayim alqism alkhasi, alnaashir: munsha'at almaearif bial'iiskandariati, altabeat al'awali sanatan 1999.
    • alduktur ealaa eabd alqadir alqahwaji, sharh qanun aleuqubat alqism aleamu ( almasyuwliat aljinayiyat - 'asasiha, eawaridiha - waljaza' aljanayiy- aleuqubati, altadabir alaihtirazia ), alnaashir: dar aljamieat aljadidati, , sanat 2010.
    • alduktur muhamad zaki 'abu eamir, qanun aleuqubat alqism aleami, alnaashir: munsha'at almaearif bial'iiskandariati, sanat 1993.
    • alduktur muhamad mahyaa aldiyn eawad, alqanun aljinayiyu mabadiuh al'asasiat wanazariaatih aleama ( dirasat muqaranati), alnaashir: matbaeat jamieat alqahirat walkutaab aljamieii, sanat 1981.
    • alduktur mahmud najib hasni, alnazariat aleamat lilqasd aljinayiyi ( dirasat tasiliat muqaranatan lilrukn almaenawii fi aljarayim aleamdiati), alnaashir: dar alnahdat alearabiati, sanat 2006.
    • alduktur mahmud najib hasni, ealaqat alsababiat fi qanun aleuqubat, dun dar nashra, sanat 1983.
    • aldukturat fawziat eabd alsatar, sharh qanun aleuqubat alqism aleama, alnaashir: dar alnahdat alearabiati, sanat 1987.

    2: alrasayil:

    • al'ustadh baqir ghazi hanun aldaraaji, almaswuwliat aljinayiyat alnaashiat ean alaibtizaz al'iiliktrunii ( dirasat muqarana ), risalat majistir, kuliyat alqanun jamieat albasrat - aleiraqu, sanatan 1442h /2020m.
    • al'ustadhat marb sami khudayr, jarimat alaibtizaz al'iiliktrunii eabr aistikhdam wasayil altawasul alaijtimaeii ( dirasat maqana ), alnaashir: dar alnahdat alearabiati, altabeat al'uwlaa, sanat 2023, wa'asluh risalat majistir kuliyat alhuquqi, jamieat al'iiskandariat sanat 2022.

     

    3: albuhuth:

    • al'ustadhat suead shakir bieubudi, jarimat aliabtizaz al'iiliktrunii (dirasat muqarana), bahath manshur bimajalat maysan lildirasat alqanuniat almuqaranat, al'iisdar al'awal nufimbir 2019.
    • alduktur 'iimil jabaar eashur, almaswuwliat aljinayiyat ean jarimat alaibtizaz al'iiliktrunii fi mawaqie altawasul alaijtimaeii ( dirasat muqaranati), bahath manshur bimajalat 'abhath misan, almujalad 16, aleadad 31, huzayran 2020.
    • alduktur tamir muhamad muhamad salih, alaibtizaz al'iiliktruniu (dirasat tahlilat muqaranatin), bahath manshur bimajalat kuliyat alhuquq lilbuhuth alqanuniat walaiqtisadiati, jamieat al'iiskandariat, aleadad 1, yanayir 2018.
    • alduktur mazin samir alhakim, jarimat alaibtizaz al'iiliktrunii almafhum alkhasas wasubul almuajahati, bahath manshur fi silsilat thaqafatina al'amnia (alaibtizaz al'iiliktruniu jarimat aleasr alhadith) al'iisdar althaani, aleadad althaani 2019.
    • alduktur muhamad saeid eabd aleati muhamadu, walduktur muhamad 'ahmad almunshawi muhamad, dawr alqanun aljinayiyi fi himayat altifl min alaibtizaz al'iiliktrunii ( dirasat muqarana ), bahth manshur bimajalat albuhuth alfiqhiat walqanuniat, aleadad 36, 'uktubar 2021.
    • alduktur muhamad mamduh shihatuh khalil, jarimat alaibtizaz al'iiliktrunii bayn alsharieat al'iislamiat walqanun almisrii ( dirasat muqarana ), bahath manshur bimajalat kuliyat aladab bialwadi aljadid, almujalad 9, aleadad 17, 'iibril 2023.
    • alduktur mahmud najib hasni, alkhata ghayr aleamdii fi qanun aleuqubati, bahath manshur fi majalat almuhamaat tusdiruha niqabat almuhamina, alsunat 44, aleadad alsaadis walsaabieu, fibrayir 1964.
    • alduktur mansur eabd alsalam eabd alhamid hasaan, jarimat alaibtizaz al'iiliktrunii ( dirasat muqaranat bayn alqanun almisrii walfaransii wal'iimaratii walnizam alsaeudii ), bahath munasharu bialmajalat alqanuniati, almujalad 17, aleadad 5, 'aghustus 2023.
    • aldukturat zizi mustafaa 'ahmad mustafaa, ealaqat alaibtizaz al'iiliktrunii biaintihar alfatayat ( dirasat muqaranati), bahath manshur bimajalat kuliyat alsharieat walqanun bitanta, al'iisdar althaalithi, aleadad 38, yuliu 2023.
    • al'ustadhat hadil saed 'ahmad aleabaadii, jarimat alaibtizaz al'iiliktirnii lilnisa' (dirasat muqaranatin), bahath manshur bimajalat jamieat al'anbar lileulum alqanuniat walsiyasiati, almujalad aleashir, aleadad althaani, sanatan 2020.
    • almustashar rami 'ahmad alghalibi, jarimat alaibtizaz al'iiliktrunii waliat mukafahatiha fi jumhuriat aleiraq bahath manshur fi silsilat thaqafatina al'amnia (alaibtizaz al'iiliktruniu jarimat aleasr alhadith) al'iisdar althaani, aleadad althaani 2019.