- أحمد، الإمام أحمد بن حنبل، مسائل الإمام أحمد برواية ابنه عبد الله، تحقيق: زهير الشاويش، المكتب الإسلامي/ بيروت، ط (1)، (1401هــ/1981م)،
- الأشقر، جان، الإدارة المستدامة للنفايات الصلبة: نحو استراتيجية كاملة وفعالة، المجلة العربية لسياسات العلوم والتكنولوجيا والابتكار، العدد (3)، المجلد (3)، (2022م).
- الأنصاري، زكريا بن محمد، أسنى المطالب في شرح روض الطالب، دار الكتاب الإسلامي/دمشق، ط (1)، (د.ت).
- البابرتي، محمد بن محمد، العناية شرح الهداية، دار الفكر/بيروت، ط (1)، (د.ت).
- الباجي، سليمان بن خلف القرطبي، المنتقى شرح الموطأ، دار الكتاب الإسلامي، القاهرة، ط (2)، مصورة عن مطبعة السعادة/القاهرة، ط (1)، (1332هـ).
- البجيرمي، سليمان بن محمد، تحفة الحبيب على شرح الخطيب، دار الكتب العلمية/بيروت، ط (1)، (1417هــ/1996م).
- البكري، عثمان بن محمد شطا، إعانة الطالبين على حل ألفاظ فتح المعين، دار الفكر/دمشق، ط(1)،(1418هــ/1997م).
- البهوتي، منصور بن يونس، شرح منتهى الإرادات، عالم الكتب/بيروت، ط(1)، (1414هــ/1993م).
- البهوتي، منصور بن يونس، كشاف القناع عن متن الإقناع، دار الكتب العلمية/بيروت، ط (1)، (د.ت).
- البورنو، محمد صدقي بن أحمد، موسوعة القواعد الفقهية، مؤسسة الرسالة/بيروت، ط (1)، (1424هــ/2003م).
- ابن تيمية، شيخ الإسلام أحمد بن عبد الحليم، الفتاوى الكبرى، دار الكتب العلمية، بيروت، ط(1)، (1408هــ/1987م).
- ابن تيمية، شيخ الإسلام أحمد بن عبد الحليم، مجموع الفتاوى، تحقيق: عبدالرحمن بن قاسم، مجمع الملك فهد لطباعة المصحف/المدينة النبوية المنورة، ط (1)، (1416هــ/1995م).
- الجصاص، أحمد بن علي الرازي، أحكام القرآن، تحقيق: عبد السلام محمد، دار الكتب العلمية/بيروت، ط (1)، (1415هــ/1994م).
- الجميلي، الدكتور سيد محمد، الإسلام والبيئة، مركز الكتاب للنشر/القاهرة، ط (1)، (1997م/1417هـ)،
- ابن حجر الهيتمي، أحمد بن محمد، تحفة المحتاج في شرح المنهاج بحاشية الشيرواني والعبادي، تحقيق: لجنة من العلماء، المكتبة التجارية الكبرى/ مصر، ط (1)، (1357هــ).
- ابن حجر، أحمد بن علي العسقلاني، فتح الباري شرح صحيح البخاري، ترقيم: محمد فؤاد عبد الباقي، إشراف: محب الدين الخطيب، علق عليه: العلامة: عبد العزيز بن عبد الله بن باز، دار المعرفة/بيروت، ط (1)، (1379هـ/1960م).
- الحطاب، محمد بن محمد الرُّعيني، مواهب الجليل في شرح مختصر خليل، دار الفكر/بيروت، ط (3)، (1412هــ/1992م).
- الخرشي، محمد بن عبد الله، شرح مختصر خليل بحاشية العدوي، دار الفكر للطباعة/ بيروت، ط (1)، (د.ت).
- الخطابي، حمد بن محمد البستي، معالم السنن، المطبعة العلمية/ حلب، ط (1)، (1351هــ/1932م).
- خنفر، عايد راضي، التلوث البيئي (الهواء-الماء-الغذاء)، دار الكتب العلمية/بيروت، ط(1)، (2023م).
- الدباسي، أمل بنت إبراهيم بن عبد الله، التخلُّص من النفايات الطبية دراسة فقهية، مركز التميز البحثي في فقه القضايا المعاصرة/جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية/ الرياض، (1433هـ)،
- الدسوقي، محمد بن عرفة، حاشية على الشرح الكبير للدردير، دار الفكر/بيروت، ط (1)، (د.ت).
- الدليــل الإرشـادي لإدارة النفايـات البلديـة الصلبـة فـي دول مجلـس التعـاون لـدول الخليـج العربيـة.
- الدوسري، نايف بشير منيف، تدوير النفايات في الكويت: دراسة في جغرافيا البيئة الحضرية، مجلة وادي النيل للدراسات والبحوث الإنسانية والاجتماعية والتربوية، كلية الآداب، جامعة القاهرة/ فرع الخرطوم، العدد (5)، المجلد (5).
- الرافعي، عبد الكريم بن محمد، فتح العزيز بشرح الوجيز، دار الفكر/ بيروت، ط (1)، (د.ت)،
- الرحيباني، مصطفى بن سعد، مطالب أولي النهى في شرح غاية المنتهى، المكتب الإسلامي/دمشق، ط (2)، (1415هــ).
- ابن رشد الحفيد، محمد بن أحمد، بداية المجتهد ونهاية المقتصد، مطبعة مصطفى البابي الحلبي وأولاده/مصر، ط(4)، (1395هــ/1975م).
- الرملي، محمد بن أبي العباس أحمد، نهاية المحتاج في شرح المنهاج، دار الفكر/ بيروت، ط (الأخيرة)، (1404هــ/1984م).
- الروياني، عبد الواحد بن إسماعيل، بحر المذهب، تحقيق: طارق فتحي، دار الكتب العلمية/بيروت، ط (1)، (1419هـ)،
- الزحيلي، محمد مصطفى، القواعد الفقهية وتطبيقاتها في المذاهب الأربعة، دار الفكر/دمشق، ط (1)، (1427هــ/2006م).
- الزرقا، أحمد بن محمد، شرح القواعد الفقهية، صححه وعلق عليه: مصطفى أحمد الزرقا، دار القلم/دمشق، ط (2)، (1409هــ/1989م).
- الزركشي، محمد بن بهادر، المنثور في القواعد الفقهية، وزارة الأوقاف الكويتية، ط (2)، (1405هــ/1985م).
- الزمخشري، محمود بن عمرو، أساس البلاغة، تحقيق: محمد باسل، دار الكتب العلمية/ بيروت، ط (1)، (1419هــ/1998م)،
- الزيلعي، عثمان بن علي، تبيين الحقائق شرح كنز الدقائق، المطبعة الكبرى الأميرية/ بولاق، ط (1)، (1313هــ)،
- السبكي، عبد الوهاب بن تقي الدين، الأشباه والنظائر، دار الكتب العلمية/بيروت، ط (1)، (1411هــ/1991م)،
- السحيباني، عبد الله بن عمر، أحكام البيئة في الفقه الإسلامي، دار ابن الجوزي، الدمام، ط (1)، (1429هـ/2008م).
- السعدي، عبد الرحمن بن ناصر، تيسير الكريم الرحمن، تحقيق: عبد الرحمن اللويحق، مؤسسة الرسالة/الرياض، ط(1)، (1420هــ/2000م)، .
- السيوطي، جلال الدين عبد الرحمن بن أبي بكر، الأشباه والنظائر، دار الكتب العلمية/بيروت، ط(1)، (1411هــ/1990م)،
- السيوطي، جلال الدين عبد الرحمن بن أبي بكر، مرقاة الصعود إلى سنن أبي داود، تحقيق: محمد شايب شريف، دار ابن حزم/بيروت، ط (1)، (1433هــ/2012م).
- الشاطبي، إبراهيم بن موسى اللخمي، الموافقات في أصول الشريعة، تحقيق: مشهور حسن، دار ابن عفان/ عمان، ط (1)، (1417هــ/ 1997م).
- الشافعي، الإمام محمد بن إدريس، الأم، دار المعرفة/ بيروت، ط (1)، (1410هــ/1990م).
- الشربيني، محمد بن أحمد، مغني المحتاج إلى معاني ألفاظ المنهاج، دار الكتب العلمية/بيروت، ط (1)، (1415هـ/1994م).
- الشوكاني، محمد بن علي، نيل الأوطار في شرح منتقى الأخبار، تحقيق: عصام الدين الصبابطي، دار الحديث/ مصر، ط (1)، (1413هــ/1993م).
- شيخي زاده، عبد الرحمن بن محمد، مجمع الأنهر في شرح ملتقى الأبحر، دار إحياء التراث العربي/بيروت، ط (1)، (د.ت)،
- الشيرازي، إبراهيم بن علي، المهذب في فقه الإمام الشافعي، دار الكتب العلمية/بيروت، ط (1)، (1985م/1405هـ).
- الصاوي، أحمد بن محمد، بلغة السالك لأقرب المسالك المعروف بحاشية الصاوي على الشرح الصغير، دار المعارف/الرياض، ط(1)، (د.ت).
- الصقلي، محمد بن عبد الله، الجامع لمسائل المدونة، تحقيق: مجموعة الباحثين، معهد البحوث العلمية وإحياء التراث الإسلامي/جامعة أم القرى، دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع/ مكة المكرمة، ط (1)، (1434هــ/2013م)،
- الصنعاني، الأمير محمد بن إسماعيل، التَّنويرُ شَرْحُ الجَامِع الصَّغِيرِ، تحقيق: محمَّد إسحاق، مكتبة دار السلام/ الرياض، ط (1)، (1432هــ/2011م)،
- الطبري، محمد بن جرير، جامع البيان، تحقيق: أحمد شاكر، مؤسسة الرسالة/بيروت، ط (1)، (1420هــ/2000م).
- ابن عابدين، محمد أمين بن عمر، رد المحتار على الدر المختار، دار الفكر/بيروت، ط (2)، (1412هــ/1992م).
- عبد الوهاب البغدادي، القاضي عبد الوهاب بن علي، المعونة على مذهب عالم المدينة، تحقيق: حميش عبد الحقّ، المكتبة التجارية/مكة المكرمة، ط (1)، (1414هـ/1994م).
- العبدري، محمد بن يوسف، التاج والإكليل لمختصر خليل، دار الفكر/بيروت، ط (1).
- العثيمين، محمد بن صالح، شرح رياض الصالحين، دار الوطن للنشر/الرياض، ط (1)، (1426هــ/2006م).
- العز ابن عبد السلام، عبد العزيز بن عبد السلام، قواعد الأحكام في مصالح الأنام، تحقيق: طه عبد الرؤوف سعد، مكتبة الكليات الأزهرية/القاهرة، ط (1)، (1414هــ/1991م).
- العظيم آبادي، محمد الصديقي، عون المعبود شرح سنن أبي داود، دار الكتب العلمية/ بيروت، ط (2)، (1415هـ).
- عليش، محمد بن أحمد، منح الجليل شرح مختصر خليل، دار الفكر/بيروت، ط (1)، (1409هــ/1989م).
- عمر، أحمد مختار عمر وآخرون، معجم الصواب اللغوي، عالم الكتب/ القاهرة، ط (1)، (1429هــ/ 2008م).
- ابن فارس، أحمد بن فارس، مقاييس اللغة، تحقيق: عبد السلام هارون، دار الفكر/بيروت، ط (1)، (1399هــ/1979م).
- فتاوى اللجنة الدائمة للبحوث العلمية والإفتاء، جمع وترتيب: أحمد بن عبد الرزاق الدويش، رئاسة إدارة البحوث العلمية والإفتاء/ الرياض، ط (1)، (1412هـ).
- ابن قاضي شهبة، محمد بن أبي بكر، بداية المحتاج في شرح المنهاج، تحقيق: لجنة علمية في دار المنهاج، دار المنهاج/جدة، ط (1)، (1432هــ/2011م).
- ابن قدامة المقدسي، عبد الله بن أحمد، المغني، مكتبة إحياء التراث العربي/ بيروت، ط (1)، (1405هــ/1985م).
- ابن قدامة، عبد الله بن أحمد، الكافي في فقه الإمام أحمد، دار الكتب العلمية/ بيروت، ط (1)، (1414هــ /1994م).
- القرطبي، أحمد بن عمر، المفهم لما أشكل من تلخيص كتاب مسلم، تحقيق وتعليق: محيي الدين ديب، وآخرون، دار ابن كثير/ دمشق ط (1)، (1417هــ/1996م).
- القرطبي، محمد بن أحمد الأنصاري، الجامع لأحكام القرآن، تحقيق: أحمد البردوني، إبراهيم أطفيش، دار الكتب المصرية/القاهرة، ط (2)، (1384هــ/1964م).
- القسطلاني، أحمد بن محمد، إرشاد الساري لشرح صحيح البخاري، المطبعة الكبرى الأميرية/ مصر، ط (7)، (1323هــ).
- قشقوش، إيمان، موقف الشريعة الإسلامية من حماية البيئة، رسالة ماجستير (غير منشورة)، جامعة حيفا/فلسطين، (2007م)،
- الكاساني، أبو بكر بن مسعود، بدائع الصنائع في ترتيب الشرائع، دار الكتب العلمية/بيروت، ط (2)، (1406هــ/1986م).
- كتالوج إدارة النفايات، صادر عن منظمة (MID 4 WASTE)، مشروع ممول من الاتحاد الأوروبي (ENICBC)،
- كيف تتعامل مع النفايات الصلبة وتحقق فائدة منها؟ دليل إرشادي للعاملين في جمع ومعالجة النفايات الصلبة صادر عن منظمة العمل الدولية التابعة للأمم المتحدة، برنامج الموئل، ط (1)، (2024م).
- الماوردي، علي بن محمد، الحاوي الكبير في فقه مذهب الإمام الشافعي وهو شرح مختصر المزني، تحقيق: علي محمد معوض وآخرون، دار الكتب العلمية/ بيروت، ط (1)، (1419هــ/1999م).
- مجلــس التعــاون لــدول الخليــج العربيــة، الأمانــة العامــة، قطــاع الإنســان والبيئــة، الدليــل الإرشـادي لإدارة النفايـات البلديـة الصلبـة فـي دول مجلـس التعـاون لـدول الخليـج العربيـة، إصدار مجلــس التعــاون لــدول الخليــج العربيــة/الرياض، الأمانــة العامــة(2013م).
- المحلي، جلال الدين محمد، شرح الجلال المحلي على منهاج الطالبين بحاشية قليوبي وعميرة، دار الفكر/بيروت، ط (1)، (1415هـ/1995م).
- محمد، سامي إدريس الطيب، المسؤولية الدولية عن الأضرار البيئية لظاهرة الاحتباس الحراري، مجلة البحوث الفقهية والقانونية، جامعة دمنهور، عدد (40)، يناير (2023م/1444هـ).
- المرتضى الزبيدي، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، دار الفكر/ بيروت، ط (1)، (1414هـ).
- المرداوي، علي بن سليمان، الإنصاف في معرفة الراجح من الخلاف، دار إحياء التراث العربي/لبنان، ط (2)، (د.ت.).
- المرغيناني، علي بن أبي بكر، الهداية في شرح بداية المبتدي، تحقيق: طلال يوسف، دار إحياء التراث العربي/بيروت، ط (1)، (د.ت).
- معلمة زايد للقواعد الفقهية والأصولية، إعداد: مجموعة من العلماء، المجموعة الطباعية للنشر والتوزيع/دبي، دولة الإمارات العربية المتحدة، ط (1).
- ابن مفلح، برهان الدين إبراهيم بن محمد، المبدع في شرح المقنع، دار الكتب العلمية/بيروت، ط (1)، (1418هــ/1997م).
- ابن مفلح، شمس الدين محمد بن مفلح، الفروع وبهامشه تصحيح الفروع للمرداوي، تحقيق: حازم القاضي، دار الكتب العلمية/ بيروت، ط (1)، (1418هـ).
- المناوي، عبد الرؤوف بن علي، فيض القدير شرح الجامع الصغير، المكتبة التجارية الكبرى/مصر، ط (1)، (1356هـ).
- ابن منظور، محمد بن مكرم، لسان العرب، دار صادر/ بيروت، ط (3)، (1414هـ/1994م).
- المواق، محمد بن يوسف العبدري التاج والإكليل لمختصر خليل، دار الكتب العلمية/بيروت، ط (1)، (1416هــ/1994م).
- أبو النجا، حمدي، مخاطر التلوث البيئي، المكتبة الأكاديمية/القاهرة، ط (1)، (2012م/1423هـ).
- ابن نجيم، إبراهيم بن نجيم، البحر الرائق شرح كنز الدقائق، دار الكتب العلمية/ بيروت، ط (1)، (1418هـ/1997م).
- ابن نجيم، سراج الدين عمر بن إبراهيم، النهر الفائق شرح كنز الدقائق، تحقيق: أحمد عزو عناية، دار الكتب العلمية/بيروت، ط (1)، (1422هــ/2002م)،
- النفراوي، أحمد بن غانم، الفواكه الدواني على رسالة ابن أبي زيد القيرواني، دار الفكر/بيروت، ط (1)، (1415هــ/1995م)،
- النووي، يحيى بن شرف، المجموع شرح المهذب، دار الفكر/بيروت، ط (1)، (د.ت).
- النووي، يحيى بن شرف، روضة الطالبين وعمدة المفتين، تحقيق: زهير الشاويش، المكتب الإسلامي/ بيروت، ط (3)، (1412هــ/1991م).
- النووي، يحيى بن شرف، شرح صحيح مسلم، دار إحياء التراث العربي/ بيروت، ط (2)، (1392هـ).
- وسيلة، عباس، د/سعود، د/فرحات، إدارة النفايات كمدخل للاقتصاد الدائري عرض حالة الاتحاد الأوروبي، مجلة البحوث الاقتصادية والمالية- جامعة العربي بن مهيدي أم البواقي، المجلد (6)، العدد (1)، يونيو(2019م).
- الونشريسي، أحمد بن يحيى، المعيار المعرب والجامع المغرب عن فتاوي أهل إفريقية والأندلس والمغرب، تحقيق: جماعة من الفقهاء، إشراف الدكتور محمد حجي، وزارة الأوقاف المغربية، ط (1)، (1401هــ/1981م).
المراجع الأجنبية
- Al-Asfour Al-Helailah, Fatema, Heba “Waste Management Mind Map: Public Environmental Awareness Project and Creativity in Knowledge and Performance” Journal of Sustainable Development, Published by Canadian Center of Science and Education Vol. 11, No. 3; 2018.
- Al-Asfour, Fatemah, “Waste Characteristic Mind Map: Critical Environmental Awareness and Creatively in Knowledge and Education “London Journal of Research in Science: Natural and Formal,Volume 22 | Issue 5 | Compilation 1.0| 2022.
- Pichtel, John, Waste Management Practices Municipal, Hazardous, and Industrial,Taylor & Francis Group Academic.
المواقع الإلكترونية
- الأمم المتحدة، إدارة الشؤون الاقتصادية والاجتماعية، التنمية المستدامة
(https://sdgs.un.org/).تاريخ الرجوع له (15/سبتمبر/2024م).
- منظمة الإسكوا (ESCWA)، التابعة للأمم المتحدة
(https://www.unescwa.org/ar). (12/8/2024م).
- موقع منظمة العفو الدولية: تقرير بعنوان: تغير المناخ.
(https://www.amnesty.org/ar).
- وكالة الأناضول للأخبار، (https://www.aa.com.tr/ar).
- وكالة حماية البيئة الأمريكية (EPA)، مهمة وكالة حماية البيئة هي حماية صحة الإنسان والبيئة. (https://www.epa.gov/).
- ويكيبيديا (https://ar.wikipedia.org/wiki)
References:
- 'ahmad, al'iimam 'ahmad bin hanbal, masayil al'iimam 'ahmad biriwayat aibnih eabd allah, tahqiqu: zuhayr alshaawish, almaktab al'iislamia/ bayrut, t (1), (1401h/1981ma),
- al'ashqar, jan, al'iidarat almustadamat lilnufayat alsulbati: nahw astiratijiat kamilat wafaeaalati, almajalat alearabiat lisiasat aleulum waltiknulujya waliabtikar, aleadad (3), almujalad (3), (2022mi).
- al'ansari, zakariaa bin muhamada, 'asnaa almutalib fi sharh rawd altaalibi, dar alkitaab al'iislami/dimashqa, t (1), (di.t).
- albabirti, muhamad bin muhamadi, aleinayat sharh alhidayati, dar alfikir/birut, t (1), (di.t).
- albaji, sulayman bn khalaf alqurtibii, almuntaqaa sharh almuata'a, dar alkitaab al'iislamii, alqahirati, t (2), musawarat ean matbaeat alsaeadati/alqahirati, t (1), (1332h).
- albjirmi, sulayman bin muhamada, tuhfat alhabib ealaa sharh alkhatib, dar alkutub aleilmiati/birut, t (1), (1417h/1996mi).
- albikri, euthman bin muhamad shataa, 'iieanat altaalibin ealaa hali 'alfaz fatih almueini, dar alfikiri/dimishqi, ta(1),(1418h/1997mi).
- albhuti, mansur bin yunus, sharah muntahaa al'iiradati, ealim alktbi/birut, ta(1), (1414h/1993mi).
- albhuti, mansur bin yunus, kashaaf alqanae ean matn al'iiqnaei, dar alkutub aleilmiati/birut, t (1), (da.t).
- alburnu, muhamad sidqi bin 'ahmadu, mawsueat alqawaeid alfiqhiati, muasasat alrisalati/birut, t (1), (1424h/2003ma).
- abin taymiatu, shaykh al'iislam 'ahmad bin eabd alhalimi, alfatawaa alkubraa, dar alkutub aleilmiati, bayrut, ta(1), (1408hi/1987mi).
- abin taymiatu, shaykh al'iislam 'ahmad bin eabd alhalimi, majmue alfatawaa, tahqiqu: eabdalrahman bin qasimi, majmae almalik fahd litibaeat almushafa/almadinat alnabawiat almunawarati, t (1), (1416h/1995ma).
- aljasasi, 'ahmad bin ealiin alraazi, 'ahkam alqurani, tahqiqu: eabd alsalam muhamad, dar alkutub aleilmiati/birut, t (1), (1415h/1994ma).
- aljamili, alduktur sayid muhamad, al'iislam walbiyatu, markaz alkitab lilnashra/alqahirati, t (1), (1997mi/1417h),
- abin hajar alhitmi, 'ahmad bin muhamad, tuhfat almuhtaj fi sharh alminhaj bihashiat alshiyrwani waleabaadi, tahqiqu: lajnat min aleulama'i, almaktabat altijariat alkubraa/ masr, t (1), (1357h).
- abin hajara, 'ahmad bin ealii aleasqalani, fatah albari sharh sahih albukhari, tarqimu: muhamad fuaad eabd albaqi, 'iishrafi: muhibi aldiyn alkhatibi, euliq ealayhi: alealaamatu: eabd aleaziz bin eabd allah bin bazi, dar almaerifati/birut, t (1), (1379h/1960ma).
- alhatabi, muhamad bin muhamad alrrueyny, mawahib aljalil fi sharh mukhtasar khalila, dar alfikir/birut, t (3), (1412h/1992ma).
- alkharshi, muhamad bin eabd allahi, sharah mukhtasar khalil bihashiat aleadwi, dar alfikr liltibaeati/ bayrut, t (1), (di.t).
- alkhatabi, hamd bin muhamad albasti, maealim alsanan, almatbaeat aleilmiati/ halbu, t (1), (1351h/1932ma).
- khanfar, eayid radi, altalawuth albiyiyu (alhawa'i-alma'i-alghidha'u), dar alkutub aleilmiati/birut, ta(1), (2023mi).
- aldabasi, 'amal bint 'iibrahim bin eabd allah, altkhllus min alnufayat altibiyat dirasatan fiqhiatan, markaz altamayuz albahthii fi fiqh alqadaya almueasirati/jamieat al'iimam muhamad bin sueud al'iislamiati/ alrayad, (1433h),
- aldisuqi, muhamad bn earfata, hashiat ealaa alsharh alkabir lildirdir, dar alfikir/birut, t (1), (di.t).
- aldilil al'iirshadiu li'iidarat alnafayiat albaladit alsalbat fay dual mujals altaeawin lidual alkhilij alearabiti.
- alduwsari, nayif bashir minifi, tadwir alnufayat fi alkuayti: dirasat fi jughrafia albiyat alhadariatu, majalat wadi alniyl lildirasat walbuhuth al'iinsaniat walaijtimaeiat waltarbawiati, kuliyat aladab, jamieat alqahirati/ fare alkhartum, aleadad (5), almujalad (5).
- alraafiei, eabd alkarim bin muhamadi, fath aleaziz bisharh alwajiz, dar alfikri/ bayrut, t (1), (di.t),
- alrahibani, mustafaa bin saedi, mutalib 'uwli alnahaa fi sharh ghayat almuntahaa, almaktab al'iislamia/dimashqa, t (2), (1415h).
- abn rushd alhafidi, muhamad bin 'ahmadu, bidayat almujtahid wanihayat almuqtasid, matbaeat mustafaa albabi alhalabii wa'awladihi/masir, ta(4), (1395h/1975ma).
- alrimli, muhamad bin 'abi aleabaas 'ahmadu, nihayat almuhtaj fi sharh alminhaji, dar alfikri/ bayrut, t (al'akhirati), (1404h/1984ma).
- alruyani, eabd alwahid bn 'iismaeili, bahr almadhhabi, tahqiqu: tariq fatahi, dar alkutub aleilmiati/birut, t (1), (1419h),
- alzuhayli, muhamad mustafaa, alqawaeid alfiqhiat watatbiqatuha fi almadhahib al'arbaeati, dar alfikri/dimishqi, t (1), (1427h/2006mi).
- alzarqa, 'ahmad bin muhamadi, sharh alqawaeid alfiqhiati, sahahah waealaq ealayhi: mustafaa 'ahmad alzarqa, dar alqilmu/dimshqa, t (2), (1409h/1989ma).
- alzarkashi, muhamad bin bihadir, almanthur fi alqawaeid alfiqhiati, wazarat al'awqaf alkuaytiati, t (2), (1405h/1985ma).
- alzamakhshiri, mahmud bin eamru, 'asas albalaghati, tahqiqu: muhamad basla, dar alkutub aleilmiati/ bayrut, t (1), (1419h/1998mi),
- alzilei, euthman bin eulay, tabyin alhaqayiq sharh kanz aldaqayiqi, almatbaeat alkubraa al'amiriati/ bulaq, t (1), (1313h),
- alssbiki, eabd alwahaab bn taqi aldiyn, al'ashbah walnazayir, dar alkutub aleilmiati/birut, t (1), (1411h/1991ma),
- alsihibani, eabd allh bn eumra, 'ahkam albiyat fi alfiqh al'iislamii, dar abn aljuzi, aldamaam, t (1), (1429hi/2008mi).
- alsaedi, eabd alrahman bin nasir, taysir alkarim alrahman, tahqiqu: eabd alrahman alluwayahaqi, muasasat alrisalati/alriyad, ta(1), (1420h/2000mi), .
- alsyuti, jalal aldiyn eabd alrahman bin 'abi bakr, al'ashbah walnazayir, dar alkutub aleilmiati/birut, ta(1), (1411h/1990mi),
- alsyuti, jalal aldiyn eabd alrahman bin 'abi bakr, marqat alsueud 'iilaa sunan 'abi dawud, tahqiqu: muhamad shayib sharif, dar abn hazma/birut, t (1), (1433h/2012ma).
- alshaatibi, 'iibrahim bin musaa allakhmi, almuafaqat fi 'usul alsharieati, tahqiqu: mashhur hasana, dar abn eafan/ eaman, t (1), (1417h/ 1997ma).
- alshaafieii, al'iimam muhamad bin 'iidris, al'umi, dar almaerifati/ bayrut, t (1), (1410h/1990mi).
- alshirbini, muhamad bin 'ahmadu, mughniy almuhtaj 'iilaa maeani 'alfaz alminhaji, dar alkutub aleilmiati/birut, t (1), (1415h/1994ma).
- alshukani, muhamad bin eulay, nil al'awtar fi sharh muntaqa al'akhbari, tahqiqu: eisam aldiyn alsabaabiti, dar alhadithi/ masr, t (1), (1413h/1993ma).
- shikhi zadahu, eabd alrahman bin muhamadi, mujamae al'anhur fi sharh multaqaa al'abhara, dar 'iihya' alturath alearbi/birut, t (1), (di.t),
- alshiyrazi, 'iibrahim bin eulay, almuhadhab fi fiqh al'iimam alshaafieii, dar alkutub aleilmiati/birut, t (1), (1985m/1405h).
- alsaawi, 'ahmad bin muhamad, bilughat alsaalik li'aqrab almasalik almaeruf bihashiat alsaawi ealaa alsharh alsaghira, dar almaearifi/alriyad, ta(1), (da.t).
- alsuqli, muhamad bin eabd allah, aljamie limasayil almudawanati, tahqiqu: majmueat albahithina, maehad albuhuth aleilmiat wa'iihya' alturath al'iislami/jamieat 'umi alquraa, dar alfikr liltibaeat walnashr waltawziei/ makat almukaramati, t (1), (1434h/2013ma),
- alsaneani, al'amir muhamad bin 'iismaeil, alttanwyr sharh aljamie alssaghiri, tahqiqu: mhmmad 'iishaqa, maktabat dar alsalami/ alrayad, t (1), (1432h/2011mi),
- altabri, muhamad bin jirir, jamie albayan, tahqiqu: 'ahmad shakir, muasasat alrisalati/birut, t (1), (1420h/2000ma).
- abin eabidin, muhamad 'amin bin eumra, radu almuhtar ealaa aldiri almukhtar, dar alfikir/birut, t (2), (1412h/1992ma).
- eabd alwahaab albaghdadi, alqadi eabd alwahaab bin eulay, almaeunat ealaa madhhab ealam almadinati, tahqiqu: hamish eabd alhqq, almaktabat altijariati/mkat almukaramati, t (1), (1414h/1994ma).
- aleabdari, muhamad bin yusuf, altaaj wal'iiklil limukhtasar khalil, dar alfikir/birut, t (1).
- aleuthaymin, muhamad bin salihin, sharh riad alsaalihina, dar alwatan lilnashri/alriyad, t (1), (1426h/2006ma).
- aleizi abn eabd alsalami, eabd aleaziz bin eabd alsalami, qawaeid al'ahkam fi masalih al'anami, tahqiqu: tah eabd alrawuwf saedu, maktabat alkuliyaat al'azhariat/alqahirati, t (1), (1414h/1991ma).
- aleazim abadi, muhamad alsidiqi, eawn almaebud sharh sunan 'abi dawud, dar alkutub aleilmiati/ bayrut, t (2), (1415h).
- ealish, muhamad bin 'ahmadu, manah aljalil sharh mukhtasar khalil, dar alfikir/birut, t (1), (1409h/1989ma).
- eumra, 'ahmad mukhtar eumar wakhrun, muejam alsawab allughawii, ealam alkutub/ alqahirati, t (1), (1429h/ 2008mi).
- abin faris, 'ahmad bin faris, maqayis allughati, tahqiqu: eabd alsalam harun, dar alfikir/birut, t (1), (1399h/1979ma).
- fatawaa allajnat aldaayimat lilbuhuth aleilmiat wal'iifta', jame watartiba: 'ahmad bin eabd alrazaaq alduwysh, riasat 'iidarat albuhuth aleilmiat wal'iifta'/ alrayad, t (1), (1412h).
- abin qadi shahbata, muhamad bin 'abi bakr, bidayat almuhtaj fi sharh alminhaji, tahqiqu: lajnat eilmiat fi dar alminhaji, dar alminhaja/jdati, t (1), (1432h/2011ma).
- abn qudamat almaqdisi, eabd allh bin 'ahmadu, almaghni, maktabat 'iihya' alturath alearabii/ bayrut, t (1), (1405h/1985mi).
- abn qadamat, eabd allh bin 'ahmadu, alkafi fi fiqh al'iimam 'ahmadu, dar alkutub aleilmiati/ bayrut, t (1), (1414hi /1994ma).
- alqurtubii, 'ahmad bn eumri, almifham lamaa 'ushakil min talkhis kitab muslamin, tahqiq wataeliqu: muhyi aldiyn dib, wakhrun, dar abn kathir/ dimashq t (1), (1417h/1996ma).
- alqurtubi, muhamad bin 'ahmad al'ansari, aljamie li'ahkam alqurani, tahqiqu: 'ahmad albarduni, 'iibrahim 'atfish, dar alkutub almisriatu/alqahirati, t (2), (1384h/1964ma).
- alqustalanii, 'ahmad bin muhamada, 'iirshad alsaari lisharh sahih albukharii, almitbaeat alkubraa al'amiriati/ masr, t (7), (1323h).
- qishqush, 'iiman, mawqif alsharieat al'iislamiat min himayat albiyati, risalat majistir (ghayar manshuratin), jamieat hifa/filastin, (2007ma),
- alkasani, 'abu bakr bin maseudin, badayie alsanayie fi tartib alsharayiea, dar alkutub aleilmiati/birut, t (2), (1406h/1986ma).
- kataluj 'iidarat alnufayati, sadir ean munazama (MID 4 WASTE), mashrue mumawal min alaitihad al'uwrubiyi (ENICBC),
- kayf tataeamal mae alnufayat alsulbat watuhaqiq fayidatan minha? dalil 'iirshadiun lileamilin fi jame wamuealajat alnufayat alsulbat sadir ean munazamat aleamal aldawliat altaabieat lil'umam almutahidati, barnamaj almawyil, t (1), (2024ma).
- almawardi, eali bin muhamadi, alhawi alkabir fi fiqh madhhab al'iimam alshaafieii wahu sharh mukhtasar almuzni, tahqiqu: eali muhamad mueawad wakhrun, dar alkutub aleilmiati/ bayrut, t (1), (1419h/1999mi).
- mjals altaeiawn lidual alkhilij alearbiiti, al'amant aleamat, qutae al'iinsian walbiytu, aldilil al'iirshadiu li'iidarat alnafayat albaladit alsalbat fay dual mujalas altaeawin lidual alkhilij alearabiti, 'iisdar mujalas altaeiawn lidual alkhilij alearbiti/alrryad, al'amant aleama(2013mi).
- almahaliy, jalal aldiyn muhamad, sharah aljalal almahaliyi ealaa minhaj altaalibin bihashiat qalyubi waeumayrata, dar alfikir/birut, t (1), (1415h/1995ma).
- mihamadu, sami 'iidris altiyb, almaswuwliat alduwaliat ean al'adrar albiyiyat lizahirat aliahtibas alharari, majalat albuhuth alfiqhiat walqanuniati, jamieat diminhur, eadad (40), yanayir (2023ma/1444h).
- almurtadaa alzubaydii, muhamad bin muhamadi, taj alearus min jawahir alqamus, dar alfikri/ bayrut, t (1), (1414h).
- almardawi, ealiin bin sulaymani, al'iinsaf fi maerifat alraajih min alkhilafi, dar 'iihya' alturath alearbi/libnan, t (2), (da.t.).
- almirghinani, eali bin 'abi bakr, alhidayat fi sharh bidayat almubtadi, tahqiqu: talal yusif, dar 'iihya' alturath alearbi/birut, t (1), (di.t).
- muealimat zayid lilqawaeid alfiqhiat wal'usuliati, 'iiedadu: majmueat min aleulama'i, almajmueat altibaeiat lilnashr waltawziea/dbi, dawlat al'iimarat alearabiat almutahidati, t (1).
- abin muflihi, burhan aldiyn 'iibrahim bin muhamadi, almubdie fi sharh almuqaniei, dar alkutub aleilmiati/birut, t (1), (1418h/1997ma).
- abin muflihi, shams aldiyn muhamad bin muflihi, alfurue wabihamishih tashih alfurue lilmardawi, tahqiqu: hazim alqadi, dar alkutub aleilmiati/ bayrut, t (1), (1418h).
- almanawi, eabd alrawuwf bn eulay, fayd alqadir sharah aljamie alsaghira, almaktabat altijariat alkubraa/masir, t (1), (1356h).
- abn manzuri, muhamad bin mukram, lisan alearabi, dar sadir/ birut, t (3), (1414h/1994mi).
- almawaqi, muhamad bin yusuf aleabdarii altaaj wal'iiklil limukhtasar khalila, dar alkutub aleilmiati/birut, t (1), (1416h/1994ma).
- 'abu alnajaa, hamdi, makhatir altalawuth albiyiy, almaktabat al'akadimiati/alqahirati, t (1), (2012ma/1423h).
- abin najim, 'iibrahim bin najim, albahr alraayiq sharh kanz aldaqayiqi, dar alkutub aleilmiati/ bayrut, t (1), (1418h/1997mi).
- abin najim, siraj aldiyn eumar bin 'iibrahim, alnahr alfayiq sharh kanz aldaqayiqi, tahqiqu: 'ahmad eazw einayata, dar alkutub aleilmiati/birut, t (1), (1422h/2002ma),
- alnifrawi, 'ahmad bin ghanim, alfawakih aldawaniu ealaa risalat abn 'abi zayd alqayrawani, dar alfikir/birut, t (1), (1415h/1995ma),
- alnawawii, yahyaa bin sharaf, almajmue sharah almuhadhabi, dar alfikir/birut, t (1), (di.t).
- alnnwawi, yahyaa bin sharaf, rawdat altaalibin waeumdat almuftina, tahqiqu: zuhayr alshaawish, almaktab al'iislamia/ bayrut, t (3), (1412h/1991ma).
- alnawawii, yahyaa bin sharaf, sharh sahih muslami, dar 'iihya' alturath alearabii/ bayrut, t (2), (1392h).
- wasilati, eabaas, di/saeud, di/frihat, 'iidarat alnufayat kamadkhal lilaiqtisad aldaayirii earad halat alaitihad al'uwrubiy, majalat albuhuth alaiqtisadiat walmaliati- jamieat alearabii bin mahidi 'amm albawaqi, almujalad (6), aleadad (1), yunyu(2019ma).
- alwnishrisi, 'ahmad bin yahyaa, almieyar almuearib waljamie almaghrib ean fatawi 'ahl 'iifriqiat wal'andalus walmaghribi, tahqiqu: jamaeat min alfuqaha', 'iishraf alduktur muhamad haji, wizarat al'awqaf almaghribiati, t (1), (1401h/1981ma).
almawaqie al'iiliktirunia:
- al'umam almutahidatu, 'iidarat alshuwuwn alaiqtisadiat walaijtimaeiati, altanmiat almustadama
(https://sdgs.un.org/).tarikh alrujue lah (15/sibtambar/2024mi).
- munazamat al'iiskwa (ESCWA), altaabieat lil'umam almutahida
(https://www.unescwa.org/ar). (12/8/2024mi).
- mawqie munazamat aleafw alduwliatu: taqrir bieunwani: taghayur almunakhi.
(https://www.amnesty.org/ar).
- wakalat al'anadul lil'akhbari, (https://www.aa.com.tr/ar).
- wikalat himayat albiyat al'amrikia (EPA), muhimat wikalat himayat albiyat hi himayat sihat al'iinsan walbiyati. (https://www.epa.gov/).
- wikibidya (https://ar.wikipedia.org/wiki)