تقنية الذكاء الزمني المُؤهّل ودورها في تطوير منظومة الإثبات الإلكتروني المصري دراسة تحليلية وتطبيقية في القانون المقارن / Temporal Intelligence Technology And its Role in Developing the Egyptian Electronic Proof System An Analytical and Applied Study in Comparative Law

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

كلية الشريعة والقانون بدمنهور, جامعة الأزهر

المستخلص

تتمتع تقنية الذكاء الزمني المؤهّل بقيمة استثنائية في منظومة الإثبات الإلكتروني في القانون المصري, والمقارن في جوانب متعددة, التي تجلَّت إبَّان تفشي وبَاء كورورنا, وما تلاها من مستجدات في المعاملات الإلكترونية التي جعلت من تقنية الذكاء الزمني ضرورة اقتصادية, ووسيلة قانونية تمثل الضمان التشفيري بأن البيانات أو الوثائق التي تقترن بتقنية الذكاء الزمني المؤهّل لم تخضع لأي تعديل لاحق لا يُمكن اكتشافه, وأن التاريخ المسجل دقيق, ومعتمد؛ بوصفها تقنية تربط التاريخ والوقت بالمحرر الإلكتروني بشكلٍ يمنع تغيير البيانات دون اكتشافها.
 ولا شك أن الاتجاه العالمي في القانون المقارن يُشير إلى تمتع تقنية الذكاء الزمني المؤهَّل ببعض الخصائص(افتراض دقة التاريخ والوقت,...), بعكس تقنية الذكاء الزمني غير المؤهل, وهو ما يقتضي أن تتحقق قوة الإثبات للمُحررات, والوثائق, وتُضفي على تقنية الذكاء الزمني وَصف المؤهَّل, وحجية قانونية قاطعة(قوة الإثبات), أمام القضاء المصري, والمقارن.
 الواقع العملي يُشير إلى أن بروتوكولات تقنية الذكاء الزمني المؤهل للمستندات, والوثائق عبر تقنية البلوك تشين؛ بوصفها تقنية لامركزية تُمثل إضافة محورية في منظومة الإثبات الإلكتروني (عمليات التشفير للبيانات), إلا أنها لم تحظ – على الرغم من قدرتها على تفادي إشكالية تقادم التكنولوجيا لنظام الذكاء الزمني التقليدي - بالتنظيم التشريعي في القانون المصري, والمُقارن.
 
Qualified temporal intelligence technology has exceptional value in the electronic proof system in Egyptian law, which is comparative in many aspects, which was evident during the outbreak of the Corona epidemic, and the subsequent developments in electronic transactions that made temporal intelligence technology an economic necessity, and a legal means that represents a cryptographic guarantee that the data or documents associated with qualified temporal intelligence technology have not been subject to any subsequent modification that cannot be discovered, and that the recorded date is accurate and reliable; As a technology that links date and time to the electronic editor in a way that prevents data from being changed undetected.
 The qualified time intelligence system assumes the accuracy of the date And the time to which it refers and the integrity and validity of the data to which this date and time relate, in contrast to the unqualified time intelligence system, which requires that the strength of proof be achieved for documents and electronic documents, and that the qualified time intelligence system be given conclusive authority before the Egyptian judiciary, And the comparator.
 The practical reality indicates that the protocols of the qualified time intelligence system for documents and documents via blockchain technology; As a decentralized technology that represents a pivotal electronic addition to the electronic proof system (data encryption processes), it has not received - despite its ability to avoid the problem of technology obsolescence of the traditional time intelligence system - legislative regulation in Egyptian and comparative law.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


  • / أولًا: المراجع القانونية المتخصصة:

     !المراجع القانونية العامة باللغة العربية:

    (1) أ.د/ أحمد السعيد شرف الدين: ضوابط حجية المحررات الإلكترونية في الإثبات, تعليق على تحديثات اللائحة التنفيذية لقانون التوقيع الإلكتروني في ضوء أحكام محكمة النقض, المجلة الدولية للفقه والقضاء والتشريع, (IJDJL)العدد,(1), المجلد,(2), إصدار(2021), الناشر: نادي قضاة مصر - القاهرة.

    (2) أ.د/ أشرف جابر: البلوك تشين والإثبات الرقمي في مجال حق المؤلف, المجلة الدولية للفقه والقضاء والتشريع(IJDJL), العدد,(1), المجلد,(1) إصدار بتاريخ,(2020), الناشر: نادي قضاة مصر - القاهرة.

    (3) المستشار د/ محمد طلعت يدك: الحجية القانونية لتوثيق المحررات الإلكترونية, دراسة مقارنة, مجلة جيل,(الأبحاث القانونية المعمقة), العدد(50) إصدار شهر أكتوبر(2021م) الناشر: مركز جيل البحث العلمي, بيروت لبنان.

    (4) د/ محمد عبد القادر الفقي: الثَّورات الأربع, إطلالة تاريخيَّة, منعطف هائل في تطور البشرية, مجلة التقدم العلمي, ع,(103), محرم,(1440ه), أكتوبر,(2018), الناشر: مؤسسة الكويت للتقدم العلمي, الكويت.

    (5) القاضي د/ وسيم الحجار: ورقة عمل مقدمة لندوة علمية بعنوان: أهمية مساواة السند الإلكتروني بالسند الورقي وإصدار تشريع يكفل ذلك ويضع له ضوابط, في الفترة من,(4-6), أغسطس,(2009), المركز العربي للبحوث القانونيَّة والقضائيَّة, بيروت, لبنان.

    / القوانين النافذة والمعدلة, واللوائح, والقرارات والمذكرات الإيضاحية في القانون المصري:

    (1) القانون المدني المصري رقم(131/1948), المنشور بجريدة الوقائع المصرية, العدد (108), مكرر(أ), الصادر بتاريخ,(29/7/1948), المطبعة الأميرية, القاهرة.

    (2) قانون الإثبات في المواد المدنية, والتجارية(25/1968), المعدَّل.

    (3) قانون التوقيع الإلكتروني(15/2004).

    (4) المذكرة إيضاحية لقانون الإثبات المصري رقم(25/1968), المُعدل.

    (5) القرار الوزاري رقم(361/2020) بتاريخ(23/4/2020), الصادر بشأن تعديل القرار الوزاري رقم(109/2005), بتاريخ(15/5/2005م), بشأن اللائحة التَّنفيذيَّة للقانون,(15/2004) بشأن تنظيم التوقيع الإلكتروني, جريدة الوقائع المصرية,(ملحق), العدد(95 تابع), طُبعت بالهيئة العامَّة لشئون المَطابع الأميرية, القاهرة.

    (6) القرار الوزاري رقم(467/2024) بتاريخ,(12/6/2024), بشأن تعديل اللائحة التنفيذية الصادرة بالقرار الوزاري رقم(109/2005), بتاريخ,(15/5/2005), بشأن اللائحة التنفيذيَّة للقانون(15/2004), بشأن تنظيم التوقيع الإلكتروني, جريدة الوقائع المصرية, العدد(141 تابع), (2/7/2024), طُبعت بالهيئة العامَّة لشئون المَطابع الأميرية, القاهرة.

    / القوانين واللوائح النافذة والمعدلة في القانون المقارن:

    (1) القانون الإيطالي la loi n° 12/19 بشأن دعم وتيسير الأعمال والإدارة العامة.

    (2) قانون الأونستيرال النموذجي بشأن التجارة الإلكترونية مع دليل الاشتراع(1996), مع المادة(5 مكرر), بصيغتها المعتمدة(1998), لجنة الأمم المتحدة للقانون التجاري الدولي, الأمم المتحدة, نيويورك - أميركا.

    (3) لائحة Règlement (Ue) No 910/2014, بشأن خدمات التعريف الإلكتروني والثقة في المُعاملات الإلكترونية بالاتحاد الأوروبي.

    (4) بروتوكول الطابع الزمني وملفات التعريف رمز للطابع الزمني, المعيار الأوروبي Etsi 2 Etsi En 319 422 V1.1.1 (2016-03),. ADACOM S.A:

    (5) Politique d’horodatage du ministere de l’interieur: horodatage-mi oid du document etat du document classification 1.2.250.1.152.6.1.3.1 approuvé public suivi des modifications version date description auteurs statut 1.0 30/10/2017 validation/ publication mi/sg/dsic version initiale 1.1 21/04/2020 eidas: ajout, au paragraphe 6.1.5.

     

    / القَوانين النَّافذة في القانون العربي المُقارنِ:

    (1) المرسوم بقانون اتِّحادي رقم(46 لسنة 2021), بشأن المُعاملات الإلكترونيَّة وخدمات الثقة, الإمارات العربية المتحدة.

    (2) المرسوم بقانون رقم (54/2018), بإصدار قانون الخطابات والمعاملات الإلكترونية, منشور بالجريدة الرسمية العدد(3399), بتاريخ(29/11/2018), مملكة البحرين.

    (3) القانون المغربي رقم,(20-43), الصادر بتنفيذه الظَّهير الشَّريف رقم(100-20-1), بتاريخ(31/12/2020م), المتعلق بخدمات الثقة بشأن المعاملات الإلكترونية: الجريدة الرَّسميَّة المغربية, وثيقة رقم,(6951).

     أحكام الاجتهاد القضائي المصري, والاجتهاد القضائي المقارن:

     /أولًا: أحكام الاجتهاد القضائي المصري:

    (1) حكم محكمة النقض المصرية, الدَّائرة التجارية, جلسة بتاريخ,(10/3/2020), الطعن رقم,(17689/89 ق).

    / ثانيًا: أحكام الاجتهاد القضائي العربي المقارن:

    (1) حكم محكمة التمييز القطرية, الدائرة المدنية والتجارية, الرقم,(275), جلسة بتاريخ 2016/11/15), ديوان العدل, إمارة قطر.

    (2) حكم محكمة التمييز البحرينية(المجلس الأعلى للقضاء), الدائرة المدنية والتجارية طعن(118/ (2020بتاريخ2020/9/7), وزارة العدل, مملكة البحرين.

    (3) قرار محكمة الاستئناف المدنية ببيروت, الغرفة(9) الطعن(1536) بتاريخ (3/11/2012), منشور بمجلة العدل اللبنانية, السنة(48), العدد,(1/255-253), بتاريخ(2014).

    / ثالثًا: أحكام الاجتهاد القضائي المقارن:

    • حكم محكمة النقض الفرنسية, الغرفة المدنية الثالثة(2014)

    Cass.civ.3.du 11 juin 2014.N°: 13-18869. legifrance.

     

    / ثالثًا: المراجع القانونية الأجنبية(الفرنسية, والإنجليزية):

     

    (1)Alice Barbet-Massin: Réflexions autour de la reconnaissance juridique de l’horod atage blockchain par le législateur italien, cnrs, umr 8026-ceraps Université de Lille Revue Lamy droit de l’immatériel (Wolters Kluwer), n°157, mars 2019, p.p 40-43.

    (2) Detlef H¨uhnlein: How to Qualify Electronic Signatures and Time Stamps, secunet Security Networks AG Sudetenstraße 16 D-96247 Michelau, Germany.

    (3) Eric Schmidt and J. Cohen: The New Digital Age, Reshaping the future of People, Nations and Business, Alfred A. Knopf, U.S 2013. (4) Hubin, Jean-Benoit: La preuve par la blockchain. dans Les blockchains et les smart contracts à l'épreuve du droit. Collection du CRIDS, numéro 49, (2020) Larcier, Bruxelles, pp. 185-208.

    (5) G. De Moncuit: La faute lucrative en droit de la concurrence: un parasite économique, Revue d’actualité de droit économique, Mai 2013,. (6) Puspitawati Dhiana, Yuliati, Lecturers: Image rights of football players in the perspective of intellectual property protection in Indonesia, Russian Journal of Agricultural and Socio-Economic Sciences ISSN 2226-1184, Issue 2(146), February 2024,(55-62),.

     

    References:

    almarajie alqanunia almutakhasisa:

    almarajie alqanunia alama biallugha alarabia:

    • 'a.da/ 'ahmad alsaeid sharaf aldiyn: dawabit hijiat almuharirat al'iiliktruniat fi al'iithbati, taeliq ealaa tahdithat allaayihat altanfidhiat liqanun altawqie al'iiliktrunii fi daw' 'ahkam mahkamat alnaqdu, almajalat alduwaliat lilfiqh walqada' waltashriei, (IJDJL)aleadadi,(1), almujaladi,(2), 'iisdar(2021), alnaashir: nadi qudaat misr - alqahirati.
    • 'a.du/ 'ashraf jabir: albuluk tshin wal'iithbat alraqamiu fi majal haqi almualifi, almajalat alduwaliat lilfiqh walqada' waltashriei(IJDJL), aleadadi,(1), almujaladi,(1) 'iisdar bitarikhi,(2020), alnaashir: nadi qudaat misr - alqahirati.
    • almustashar du/ muhamad talaeat yadka: alhujiat alqanuniat litawthiq almuharirat al'iiliktruniati, dirasat muqaranati, majalat jili,(al'abhath alqanuniat almueamaqati), aleadad(50) 'iisdar shahr 'uktubar(2021m) alnaashir: markaz jil albahth aleilmi, bayrut- lubnan.
    • d/ muhamad eabd alqadir alfaqi: alththawrat al'arbaei, 'iitlalat tarykhyat, muneataf hayil fi tatawur albashariati, majalat altaqadum aleilmii, ea,(103), muharam,(1440ha), 'uktubar,(2018), alnaashir: muasasat alkuayt liltaqadum alealamii, alkuayti.
    • alqadi da/ wasim alhajaar: waraqat eamal muqadimat linadwat eilmiat bieunwani: 'ahamiyat musawat alsinad al'iiliktrunii bialsind alwaraqii wa'iisdar tashrie yakful dhalik wayadae lah dawabita, fi alfatrat min,(4-6), 'aghustus,(2009), almarkaz alearabia lilbuhuth alqanwnyat walqdayyat, bayrut, lubnan.

    alqawanin alnaafizha walmueadala, wallawayih, walqararat walmudhakirat al'iidahia fi alqanun almisrii:

     

    • alqanun almadanii almisrii raqamu(131/1948), almanshur bijaridat alwaqayie almisriati, aleadad (108), mukariri('a), alsaadir bitarikhi,(29/7/1948), almatbaeat al'amiriati, alqahirati.
    • qanun al'iithbat fi almawadi almadaniati, waltijariati(25/1968), almeddal.
    • qanun altawqie al'iilikturunii(15/2004).
    • almudhakirat 'iidahiat liqanun al'iithbat almisrii raqamu(25/1968), almuedl.
    • alqarar alwizariu raqama(361/2020) bitarikh(23/4/2020), alsaadir bishan taedil alqarar alwizarii raqama(109/2005), bitarikh(15/5/2005mi), bishan allaayihat alttanfydhyat lilqanuni,(15/2004) bishan tanzim altawqie al'iiliktrunii, jaridat alwaqayie almisriati,(milhaqa), aleadadi(95 tabie), tubet bialhayyat aleammat lishuyuwn almatabe al'amiriti, alqahirati.
    • alqarar alwizariu raqamu(467/2024) bitarikh,(12/6/2024), bishan taedil allaayihat altanfidhiat alsaadirat bialqarar alwizarii raqama(109/2005), bitarikh,(15/5/2005), bishan allaayihat altnfydhyat lilqanuni(15/2004), bishan tanzim altawqie al'iiliktrunii, jaridat alwaqayie almisriati, aleadadi(141 tabie), (2/7/2024), tubet bialhayyat aleammat lishuyuwn almatabe al'amiriati, alqahira.

    alqawanin wallawayih alnaafizha walmueadala fi alqanun almuqaran:

    • alqanun al'iitalii la loi n° 12/19 bishan daem wataysir al'aemal wal'iidarat aleamati.
    • qanun al'uwnistiral alnamudhajiu bishan altijarat al'iiliktruniat mae dalil aliashtiraei(1996), mae almadati(5 mukarir), bisighatiha almuetamadati(1998), lajnat al'umam almutahidat lilqanun altijarii alduwali, al'umam almutahidata, niuyurk - 'amirka.
    • layihat Reglement (Ue) No 910/2014, bishan khadmat altaerif al'iiliktrunii walthiqat fi almueamlat al'iilikturuniat bialaitihad al'uwrubiy.
    • brutukul altaabie alzamanii wamilafaat altaerif ramz liltaabae alzamnii, almieyar al'uwrubiyu Etsi 2 Etsi En 319 422 V1.1.1 (2016-03),. ADACOM S.A:

    alqawanin alnafizha fi alqanun alarabii almuqarn:

    • almarsum biqanun attihady raqamu(46 lisanat 2021), bishan almueamlat al'ilktrwnyat wakhadamat althiqati, al'iimarat alearabiat almutahidati.
    • almarsum biqanun raqm (54/2018), bi'iisdar qanun alkhitabat walmueamalat al'iilikturuniati, manshur bialjaridat alrasmiat aleadadi(3399), bitarikhi(29/11/2018), mamlakat albahrayni.
    • alqanun almaghribii raqamu,(20-43), alsaadir bitanfidhih alzzahyr alshsharyf raqamu(100-20-1), bitarikh(31/12/2020mi), almutaealiq bikhadamat althiqat bishan almueamalat al'iiliktruniati: aljaridat alrrasmyat almaghribiati, wathiqat raqama,(6951).

    'ahkam alaijtihad alqadayiyi almisrii, walaijtihad alqadayiyi almuqarani:

    1-'ahkam aliajtihad alqadayiyi almisrii:

    • hakum mahkamat alnaqd almisriatu, alddayrt altijariata, jalsatan bitarikhi,(10/3/2020), altaen raqamu,(17689/89 qa).

    2: 'ahkam aliajtihad alqadayiyi alarabii almuqaran:

    • hakum mahkamat altamyiz alqatariatu, aldaayirat almadaniat waltijariati, alraqamu,(275), jalsat bitarikh 2016/11/15), diwan aleadli, 'iimarat qatr.
    • hakum mahkamat altamyiz albahriniatu(almajlis al'aelaa lilqada'i), aldaayirat almadaniat waltijariat taean(118/ (2020btarikh2020/9/7), wizarat aleadla, mamlakat albahrayni.
    • qarar mahkamat aliastinaf almadaniat bibayruta, alghurfati(9) altaeni(1536) bitarikh (3/11/2012), manshur bimajalat aleadl allubnaniati, alsanati(48), aleadad,(1/255-253), bitarikhi(2014).

    3: 'ahkam alaijtihad alqadayiyi almuqaran:

    • hakum mahkamat alnaqd alfaransiati, alghurfat almadaniat althaalithata(2014)

    Cass.civ.3.du 11 juin 2014.N°: 13-18869. legifrance.